Toen ik woensdag in het convent van de zusters Dominicanessen van de H. Catharina van Siëna in Erbil aankwam, werd ik naar mijn kamer gebracht, en kort erna was het tijd voor het rozenkransgebed en koorgebed: terts, 12 uur. Ik schuif een bank in. Achter mij zit een zuster die mij een rozenkrans aanreikt. Ik kijk haar aan, een ongelooflijk lief en zachtmoedig gezicht knikt me toe. Na het gebed reik ik hem haar voorzichtig terug, en weer die diepe warme glimlach in dat oude gezicht. En superzachte handen. Als ik bij volgende gebedsmomenten voor haar kom zitten, glimlacht ze me warm toe. Donderdag reikt ze me precies zo de rozenkrans. Dit is onze communicatie, verder spreek ik haar niet, ze behoort tot de zusters die geen Engelse woorden kennen. Vrijdag is ze er niet, ik mis haar glimlach. Zaterdagmorgen is ze plotseling dood. Zr.Najat Sheto.
Bisschop Yousif Thomas Mirkis o.p. had in Nederland gezegd, dat het Iraakse volk nu leeft tussen vrijdag en zondag. Ze leven het lijden van Goede Vrijdag, maar leven tegelijk de hoop op de ver-rijzenis.
Kracht
Deze zaterdag van zr. Najat Sheto is zoiets. Ik weet niet of ik moet lachen of huilen, als ik zie welk een kracht de zusters plotseling hebben. Een rustige, intense kracht. De kist is van waaibomenhout, de deksel zo’n zwiepplaat waarmee wij een goedkope kast aan de achterkant dichttimmeren. Bij de opstanding der doden zal God met haar geen moeite hebben om erbij te kunnen. Als de deksel wordt opgespijkerd staat de kapel vol. Familie is al aangekomen. Sommigen huilen intens, bidden klagend zingend hardop, de zusters laten het allemaal gebeuren. De zusters wijken, de familie in de kapel. Dan samen eten. De zusters wijken, de familie zit aan de tafels. Dit is mijn moment om van mijn gastenplek weg te gaan en me tussen de zusters te mengen. Ik besluit dat ik nu gewoon onderduik, ze moeten niet nu ook nog alsmaar bezorgd om mij zijn. Ik red me wel, ik ben niet hier om verzorgd te worden! Ik duik mee de keuken in, daar is het nodige af te wassen, van 80 eters. Ik vind mijn plek, doe dat wat net niet gedaan wordt en waardoor de keten dreigt te stotteren. Dan gaan we in auto’s, naar een kerk. Eucharistieviering. In de Chaldeeuwse ritus is dat ook een soort receptie, je mag komen wanneer je wil. Bij de communie zijn allen er: ruim 150 mensen schat ik. Hebben allemaal gehoord dat vanmorgen zr. Najat Sheto plotseling overleed en hebben allemaal hun werk laten vallen. De tam tam werkt. De kleine zusters van Charles de Foucault zijn er ook.
Kerkhof
Dan gaan we naar het kerkhof. Het lijkt een oorlogskerkhof, rechte rijen allemaal dezelfde kleine witte gedenksteen rechtop. Mannen dragen de kist, in hun gewone kleren. Alles wordt zelf gedaan, niks geen beroeps. Op het kerkhof staan alle mannen rond het graf, de vrouwen staan daarachter. Zr. Najat Sheto wordt onmiddellijk begraven, kuil dichtgegooid met zand. Dan legt de novice Diana de bloemen op het graf die vanmorgen bij haar kist stonden.
Enkele zusters gaan nog kijken bij de andere graven, van de vijf zusters die in twee weken tijd stierven nadat de immigranten uit Caracosh ineens hun groep oude zusters waren binnengevallen.
Terug in het klooster is de hele benedenetage vol met familie en andere gasten. Er worden stoelen aangesleept, ik doe mee. Er wordt bediend, en in elke ruimte is één zuster om met de familie te praten. Twee ruimten met mannen, een ruimte en de gang met vrouwen. 80 gasten? Honderd?
’s Avonds zijn de zusters meer ontspannen dan de afgelopen dagen. De dag samen in diepe rust rondom deze lieve dode heeft net datgene bewerkt dat zo hard nodig was. Even bij jezelf komen. tenslotte zijn ze allemaal hun sociotoop kwijt, de toekomst is mistig, het heden bedreigend en chaotisch.
Opleving
Een dag lang het ritueel tot de dode heeft ineens gelijktijdigheid bewerkt. Dit is ware COMMUNIO: samen eenzelfde gedeelde emotie in rituelen voltrekken. Dat valt niet op te leggen, dat gebeurt. En dan geeft het een geweldige spirit. Waar eenheid wordt opgelegd, wordt de ongelijktijdigheid verdoezelt en woekert ondergronds voort. Die veenbrand in dit huis is even gestopt! Er was een dode nodig om hen tot staan te brengen. Ze lachen zelfs ontspannen, in deze ene grote groep ontstaat één gezamenlijk ontspannen gesprek. Dat is heel bijzonder.
Hoe droevig ook de dag, er is een soort verrijzen. Een rustige kracht die hen samenbrengt. En er zijn ineens openingen om aan het werk te gaan met een meditatie met het lichaam. Nog deze avond maken we samen een start. Misschien kan ik toch nog in de komende dagen voldoende leren aan een aantal zusters, zodat ze elkaar verder kunnen helpen. Want de toekomst zal nog lang onzeker blijven.
De kern van de meditatie is, dat we geschapen zijn als tempel van de Heilige Geest, maar als we zelf niet thuis zijn, kan de Geest ook niet op bezoek komen. Dus mediteren op een wijze, die je weer in je eigen lichaam terug brengt, weg van dat vluchten en rennen.
En dan ineens, zondagavond, is er feest vanwege twee zusters die naamfeest hebben. Twee jongere zusters hebben een spelprogramma voorbereid. Er wordt geweldig gelachen, anderhalf uur lang. En het is een ontspannen lach! Hier gebeurt ook therapie! Wat gisteren aan eenheid werd opgebouwd, heeft gehouden tot vanavond. En dit versterkt het nog. Er zijn ineens geweldige stappen gezet door allen samen, en dat ‚ druk’ druk’was ineens voorbij. Wat een keien van vrouwen!
Toch was het een zware dag gisteren. Zeer zwaar. Er komt een gedicht in me op van Erich Fried uit zijn bundel: ….en Vietnam…. uit 1966. Het past wel bij dit land met IS.
Voorbeeld
Zij
die ons met hun leven
een voorbeeld willen geven
hoe gemakkelijk het doodgaan is
als zij ons in het doodgaan
eens wilden voorgaan
hoe gemakkelijk zou dan
het leven zijn.