“Let niet op wat de mensen zeggen. Let alleen op Hem. God is liefde. God is gerechtigheid’. Deze wijze les gaf Juliana van Stolberg-Wernigerrode (1506-1580) mee aan haar kinderen die een grote rol zouden spelen in de vorming van de staat der Nederlanden. Het citaat is ontleend aan het boek ‘Het geloof van Oranje, vrijheid, verbondenheid, tolerantie’ van Marianne Visser-Van Klaarwater. Het is vrucht van een lang onderzoek naar de geloofsbeleving van de leden van het huis van Oranje-Nassau. Geen gemakkelijk, maar een interessant thema. De auteur leidt de lezer aan de hand van de levensbeschrijvingen van vorsten en vorstinnen van het Huis van Oranje en de waarde die zij hechten aan het geloof door de Vaderlandse geschiedenis heen. De illustratie in het boek zijn van de Arubaanse kunstschilder Gustave Nouel. Zijn portretten van de leden van het Huis van Oranje geven het boek een extra dimensie. Een aanrader met het oog op de herdenking van 500 jaar Reformatie!
Opkomst en bloei
Het boek valt in drie delen uiteen. De eerste zes hoofdstukken zijn gewijd aan het ontstaan van de Republiek der 
Nederlanden in tweede helft van de 16e eeuw tot aan haar eerste bloeiperiode aan het einde van de 17e eeuw met als stadhouder Willem III koning van Engeland en hoofd van de Anglicaanse Kerk wordt. Het eerste hoofdstuk over Juliana van Stolberg-Wernigerrode, moeder van Willem van Oranje (1533-1584) voert terug naar het begin van de Reformatie. In de persoon van Willem van Oranje is de spanning tussen de Reformatie en de Katholieke Kerk een gegeven. Zijn moeder koos al vroeg en overtuiging voor de Reformatie. Mijn pijn in het hart moest zij om politieke en financiële redenen toestaan dat haar zoon aan het hof van de keizer werd opgevoed. Zij was een steunpilaar van de opstand tegen Spanje waarbij drie van haar zoons omkwamen. Willem van Oranje koos uiteindelijk voor de Gereformeerde Kerk, maar bleef in zijn hart doordrongen van de katholieke symboliek. ‘De Gregoriaanse gezangen en latijnse woorden van katholieke missen, boeiden hem meer dan de strenge eenvoud van de calvinistische leer’, schrijft Visser-van Klaarwater.
In de 17e eeuw was godsdienst een staatsaangelegenheid. In de Republiek was de strijd tussen Gomaristen en Arminianen een belangrijke politieke kwestie. Na lang aarzelen koos Maurits uiteindelijk voor de Gomaristen waarna de volgelingen van Arminius, de remonstranten verbannen werden. Onder zijn opvolger Frederik Hendrik, die Visser van Klaarwater, een oecumenische ruimhartigheid toedicht, keerden zij weer terug.
Onder stadhouder-koning Willem III (1650-1702) beleefde het huis van Oranje-Nassau zijn machigste periode ooit. Met het rampjaar van 1672 overigens tevens een van haar moeilijkste periodes. De toename van de macht van het huis van Oranje was in deze periode gebaseerd de huwelijksband met Mary Stuart, de dochter van de Engelse koning Jacobus II (1685-1688) en de strijd tussen de geloofsrichtingen. Willem III en Mary Stuart trekken aan het langste eind. In april 1689 worden zij tot koning en koningin van Engeland gekroond. Koning Willem III wordt hoofd van de Anglicaanse Kerk en tracht deze te hervormen naar het model van de Dordtse kerkorde.
Het Koninkrijk der Nederlanden
Op het toppunt van de macht maar zonder nageslacht begint een ongewisse periode voor het Huis van Oranje. Het bewind komt in handen van het Huis Nassau-Dietz, de Friese tak van het Huis Nassau met stamvader Jan de Oude (1535-1606), broer van Willem van Oranje. In de 18e eeuw is de positie van het Huis van Oranje-Nassau allerminst zeker. De eerste helft van de eeuw is een stadhouderloze periode tot 1747, daarna volgt de stijd tussen patriotten en oranjegezinden waardoor de Franse inval mede mogelijk wordt. Pas na de Napoleontische tijd keren de kansen voor het Huis van Oranje ten goede. De vorming van het Koninkrijk der Nederlanden in 1815 werd mogelijk door het Congres van Wenen. Willem I (1772-1843) regeert het land als een verlicht absolutistisch vorst en verstaat zichzelf als leider van een christelijke natie. Zijn godsdienstpolitiek valt slecht bij de katholieken, met name in het Zuiden. Volgens Visser-van Klaarwater was het conflict met de Gentse bisschop De Broglie één van de redenen voor de Belgsiche afscheiding in 1830.
Zijn zoon en opvolger Willem II (1792-1849) voert een milder beleid dan zijn vader. Hij was geliefd vanwege zijn rol in de strijd met Napoleon. Opmerkelijk was zijn huwelijk met orthodoxe grootvorstin Anna Palowna, zuster van Tsaar Alexander I. De huwelijksplechtigheid in 1816 werd twee keer gevierd. Eerst in St. Petersburg met pracht en praal volgens de orthodoxe ritus. Daarna vond in Den Haag nog een protestantse dienst plaats. In zijn godsienstpolitiek streefde Willem II naar tolerantie tussen de verschillende confessies.
Het koningsschap van Willem III (1817-1890) duurde ruim veertig jaar. Op 32 jarige leeftijd wordt hij in de Nieuwe Kerk in Amsterdam ingehuldigd. Het mag een saaie periode geweest zijn (zo oordeelde tenminste koningin Wilhelmina over de tweede helft van de 19e eeuw), het was wel een periode waarin de pluriformiteit van de samenleving zich volop kon ontwikkelen. Dankzij het herstel van de hiërarchie in 1853 kon de katholieke emancipatie op gang komen. Daarnaast waren er andere levenschouwelijke stromingen in opkomst die zich maatschappelijk en politiek organiseerden. Nederland raakte in de greep van de verzuiling.
Tijd van de vorstinnen
Het derde deel van het boek is gewijd aan de drie vorstinnen uit het Huis van Oranje-Nassau die alle drie een groot stempel gedrukt hebben op de Nederlandse samenleving in de 20e eeuw. Geloof, religieuze inspiratie hebben een grote rol gespeeld in de wijze waarop zij het koningschap hebben behartigd.
Visser-van Klaarwater gaat uitvoerig in op de geloofsbeleving van koningin Wilhelmina, die daarover in haar boek ‘Eenzaam, maar niet alleen’, zelf uitvoerig geschreven heeft. De direct ervaren band met God was voor haar een voortdurende bron van steun waarover zij openhartig schreef: ‘De verbondenheid met God en de daaruit voortvloeiende visie op de mens en de wereld, werden de kracht die mij staande hield bij al wat mij en de mensheid nog te wachten stond’, schreef zij in 1959 nadat zij alle stormen al had doorstaan. Bijzonder is voorts haar betrokkenheid bij de opkomst van de oecumenische beweging die zij – net als opvolgers – een warm hart toedroeg. Aan een kerk wilde zij zich echter niet binden. Een uitzondering maakte zij voor de Hugenoten waarvan zij in 1961 het erelidmaatschap aanvaardde. Zij was zich vanwege haar verwantschap aan Louise de Coligny (1555-1620, 4e echtgenote van Willem van Oranje) ten zeerste van haar komaf bewust: ‘Ik kom tenslotte bij de hugenoten vandaan en je moet je oorsprong steeds gedachtig zijn’.
Koningin Juliana en koningin Beatrix hebben deze lijn voortgezet in de tweede helft van de 20e eeuw als het land in hoog tempo moderniseert en verandert, ook in religieus opzicht. Het vredesengagement van koningin Juliana is religieus geïnspireerd Twee zaken krijgen in dit hoofdstuk bijzondere aandacht: de zaak Greet Hofman en de kwestie Irene. De kwesties worden objectief beschreven.
Het portret van koningin Beatrix is met het oog op de lengte van haar koningschap relatief kort. Wel is een aantal fragmenten opgenomen uit kersttoespraken die koningin Beatrix ieder jaar hield. Het zijn kleine parels van religieus en moreel leiderschap.
Met het aantreden van koning Willem Alexander en koningin Maxima is weer een nieuwe periode aangevangen in de geschiedenis van het Huis van Oranja. Visser van Klaarwater eindigt haar boek met citaat van koning Willem-Alexander met een Deense krant. Daaruit blijkt hoezeer de positie van de godsdienst veranderd is. In één adem zegt de koning dat hij blij is dat Maxima katholiek gebleven is. ‘Ik had het niet prettig gevonden, wanneer zij zich verplicht had gevoeld om hervormd te worden. We zijn geen staatskerk meer. Verder is het geloof voor ons een privézaak.’