In de serie ‘Sacramenten in Oosterse Kerken’ wordt de derde bijdrage geleverd door Vader Yosab T. Michael. Hij schrijft over de ambtswijding van (diaken en) priester in zijn Koptische Kerk.
Vader Yosab Michael is een jonge Koptisch-Orthodoxe priester. Afkomstig uit Egypte dient hij thans in de Koptisch-Orthodoxe parochie van de Heilige Maagd Maria te Amsterdam-Noord.
Het Priesterschap
“In de Orthodoxe traditie is het priesterschap een missie en een roeping (Heb 5:4). Boven alles is het een verantwoordelijkheid om de schapen te hoeden. Het is dezelfde zending en hetzelfde priesterschap dat Christus aan de apostelen heeft gegeven toen Hij op ze blies en ze de gave van de Heilige Geest gaf en de macht om zonden te vergeven (Joh 20:21-23).
Doorgeven
“Dit priesterschap is door de apostelen verder doorgegeven in een onafgebroken lijn aan de opvolgers van de apostelen tot op de dag van vandaag via het Mysterie ofwel Sacrament van het priesterschap (zie o.a. Hand 13:2-4 en 2Tim 1:6). Het doorgeven wordt naar het voorbeeld van de Heer en de apostelen gedaan door middel van handoplegging door een bisschop en het blazen in het aangezicht (de “heilige adem”).
Taak
“De taak van de priester is om God te dienen en de verschillende Sacramenten te bedienen (1Kor 4:1). Daarmee is de priester onlosmakelijk verbonden aan het altaar van het Nieuwe Testament en is hij een dienaar van dat altaar (zie ook Mal 1:11 en Heb 13:10). Hij bidt de Liturgie, draagt het eucharistie offer op en reikt de communie uit aan de gelovigen.
Drie categorieën
“Er zijn drie grote categorieën binnen het priesterschap, met elk hun specifieke verantwoordelijkheden en vereisten:
– het diakonaat (1Tim 3:10);
– het priesterschap (Titus 1:5-6);
– het episcopaat ofwel bisschopsambt (1Tim 3:2).
Vijf diakenrangen
“In de Koptisch-Orthodoxe kerk bestaan binnen het diakonaat vijf rangen met elk zijn specifieke taken:
– Psaltos (zanger);
– Anaghnostos (lector);
– Subdiaken;
– Diaken;
– Aartsdiaken.
Vanaf de rang van diaken is er sprake van een volledige wijding en leeft men in volledige dienst aan de Kerk. Een diaken in al z’n rangen dient geen sacramenten toe, maar hij assisteert de priester of bisschop in diens liturgische en buiten-liturgische taken. Zo assisteert een diaken tijdens de eucharistie, maar ondersteunt hij ook de priesters bij taken als het onderwijzen van het volk, het bezoeken van zieken en gevangenen en maatschappelijke hulp aan bijvoorbeeld weduwen en wezen.
Een priester mag alle sacramenten zelfstandig bedienen, met uitzondering van het wijden van diakens en priesters; dat is alleen voorbehouden aan een bisschop.
Voorafgaand aan de priesterwijding
“Een priester wordt voorgedragen door de bisschop met akkoord van de geloofsgemeenschap. Na een periode van gebed en na goedkeuring door de bisschop wordt hij voor het leven gewijd. Voorafgaand aan de wijding doet de priester een gelofte waarin hij betuigt dat hij de leer en tradities van de Kerk zal bewaren en zichzelf volledig zal inzetten en opofferen ten behoeve van de pastorale zorg van het volk. Hij maakt dan een buiging naar alle aanwezigen: de bisschop, priesters, diakenen en de leken, als teken van nederigheid en dat hij zich dienstbaar zal opstellen. Het is een nieuw begin van een leven dat wordt aangevangen met berouw en het gevoel onwaardig te zijn. Nederigheid is het fundament van goed leiderschap naar het voorbeeld van Christus (Joh 13:14).
De wijding 
“De wijding wordt verricht door een bisschop door middel van handoplegging in de Naam van de Drie-eenheid. De priester krijgt bij de wijding een nieuwe naam: een teken dat hij een nieuw leven begint met een schone lei.
De wijding wordt altijd gedaan gedurende de Goddelijke Liturgie (eucharistie). Een priester is immers de dienaar van het altaar en wordt daarom in het hart van de Liturgie gewijd. Hij neemt vervolgens direct als priester deel aan de Liturgie en de communie. Wanneer hij ter communie gaat, blaast de bisschop in zijn aangezicht met de woorden: “Ontvangt de Heilige Geest”; daarmee is het wijdingssacrament voltooid.
Na de wijding trekt de nieuwe priester zich veertig dagen terug in een klooster. Daar wordt hij door een senior monnik onderwezen en leert hij o.a. de praktische kant van het uitvoeren van de sacramenten. Het is ook een moment van bezinning en geestelijke voorbereiding alvorens te starten met het priesterlijke dienstwerk. Na afloop van de veertig dagen wordt de priester feestelijk ontvangen in de kerk waar hij zal dienen.
Een priester is herkenbaar aan het zwarte gewaad dat hij, buiten de liturgische diensten om, altijd draagt. De zwarte kleur is herkenbaar en formeel. Bovendien laat een priester altijd een baard staan, als symbool van toewijding. Dit is terug te voeren op het Oude Testament en de kerkelijke traditie.
In de Orthodoxe traditie mag een priester trouwen. Dit moet wel plaats vinden voorafgaand aan de wijding. Een bisschop daarentegen wordt gekozen uit de gemeenschap van monniken en is dus ongehuwd.
Vaderschap en leerlingschap
“Naast de sacramentele taken houdt de priester zich bezig met de persoonlijke geestelijke verzorging en ontwikkeling van de gelovigen. In de Koptische Kerk wordt veel betekenis toegekend aan de vaderlijke rol die de priester heeft ten opzichte van zijn kerkleden. Een priester heeft de aandacht en barmhartigheid voor de gelovigen zoals een vader die heeft voor zijn kinderen. Zoals een vader zich opoffert voor zijn familie, zo doet een priester dat voor zijn volk. Een gelovige treedt in een persoonlijke band met zijn of haar biechtvader, waarbij vooral in de biechtsessie ruimte is voor het ontwikkelen van een hechte en vertrouwelijke band. Op deze manier wordt de gelovige begeleid en gevolgd door de priester en is er ruimte om over en weer te leren volgens het principe van leerlingschap.
Een priester besteedt ook veel tijd aan het bezoeken van gelovigen die niet (meer) naar de kerk komen, om welke reden dan ook. Deze bezoeken zijn, in combinatie met gebeden uiteraard, vaak de reden dat men weer terugkeert tot het hart van de Kerk.
Omdat de priester veel aanzien en vertrouwen geniet, heeft hij ook een grote maatschappelijke rol binnen de gemeenschap. Hem wordt dikwijls om advies gevraagd en hij kan mensen verbinden en verzoenen met elkaar.
Zoals een vader er altijd is voor zijn kinderen, is een priester er altijd voor zijn volk. Zo is hij voor het leven gewijd en blijft hij dienen tot zijn heengaan.”
Foto’s (2 t/m 5: archief Vader Yosab Michael):
1 Christus uit het Boek Openbaring, fresco Koptisch Antoniusklooster, Egypte.
2 De wijdeling voor de bisschop met zijn liturgische bisschopshoed (rechts).
3 De wijdeling buigt voor de bisschop, die hem zegent met zijn handkruis.
4 Pasgewijde priester (rechts op de foto), met naast hem twee andere parochiepriesters. Hun mijter-achtige hoofddeksel is dat van de gehuwde Koptisch-Orthodoxe priester.
5 Rechts: Koptische priester in vol ornaat. Naast hem een monnik in zwart habijt en Koptische monnikskap.