Onze paus heeft in Genève voor de Wereldraad van kerken gezegd: “Die Ökumene ist ein grosses Verlustgeschäft” wat ik meen te moeten vertalen zoals hierboven. Heeft de paus soms een hele pessimistische kijk op de Oecumene? Zou ie ervan af willen?
Franciscus gaat uit van twee wijzen van leven: enerzijds een leven dat de eigen belangen en interesses wil vasthouden, houden wat je hebt, en anderzijds een leven dat Christus wil navolgen, Christus die zoals Paulus in de Filippenzen brief zegt, zijn God-zijn losliet en de gestalte van een slaaf aannam (Filip 2.6vv).
In die zin, zegt de paus, kent oecumene alleen maar verliezers in de zin dat daarmee de richting die Jezus inzette, wordt voortgezet: “Want wie zijn leven wil redden, zal het verliezen, wie echter zijn leven om mijnentwil verliest, zal het redden (Luc 9.24). Twee tegengestelde houdingen: die van vasthouden en je vastklampen aan je eigenheden, zekerheden en die van je eigenheden loslaten en verliezen in de navolging van Christus. Leven naar het vlees of leven naar de Geest-zoals Paulus dat kernachtig samenvat.
Met zijn woord:Verlustgeschäft ventileert de paus geen pessimisme. Veeleer provoceert hij en probeert de gewone manier van denken rond oecumene open te breken door andere woorden van Jezus naar voren te halen. Gewoonlijk citeren we Joh 17.21 “Dat allen één mogen zijn” of Paulus’ oproepen tot eenheid. De paus haalt ineens andere woorden van Jezus naar voren: “Wie zijn leven wil redden, zal het verliezen, wie echter zijn leven om mijnentwil verliest, die zal ’t redden” en werpt daarmee een ander licht op het proces van de oecumene.
De gedachten van Paus Franciscus herinneren aan frére Roger die in 1969 toen een katholiek was toegetreden tot de communiteit, zei: “Eensgezindheid heeft voor ieder van ons een prijs. Bidden: “God is mijn toevlucht” (ps 62,8) en met Paulus zeggen: “Omwille van Christus heb ik alles verloren” (Fil 3.7-8) is niet vrijblijvend. Het is niet simpel, alleen bij God je toevlucht te zoeken, de bijzonderheden die ons van elkaar scheiden te verliezen om eensgezindheid te bereiken”.
“Verliezen in de geest van het evangelie” is het verliezen van onze bijzonderheden. Margaret O’gara, canadese theologe die tot haar dood in 2012 aan het oecumenische gesprek deelnam, sprak van: ”een pijnlijke ervaring, die je laat voelen dat je je eigen identiteit en je eigen waarheid verliest.”
Maar verliezen in de geest van het Evangelie is ook een vreugde. Jezus zei: “wie zijn leven om mijnentwil verliest, zal het redden.” Als we niet krampachtig vasthouden aan de eigen identiteit en elkaar erkennen, dan is vreugde dichtbij. Vreugde die, zie Paulus in de Galatenbrief, de vrucht van de heilige Geest is. (Gal 5.22vv) — een passage die in Genève bij het gemeenschappelijke gebed gelezen werd.
(naar Frére Richard in Christ in de Gegenwart No 3/2019).
Tot slot: Is er nog iemand die durft? Of laten we het maar zo?