Op maandag 18 maart was Mgr. Van den Hende in Leiden te gast bij het vicariaat De Merenwijk. Het vicariaat is een katholieke gemeenschap die intensief samenwerkt met de protestantse gemeenschap in Leiden en gebruik maakt van hetzelfde kerkgebouw. De inleiding wordt daarmee gehouden voor een oecumenisch gezelschap van katholieken en protestanten en heeft ook een oecumenisch onderwerp.
De bisschop spreekt over de ‘Gezamenlijke verklaring over de rechtvaardigingsleer’ (1999) en de exhortatie van paus Franciscus ‘Gaudete et exsultate’ (2018). Als bisschop-referent voor oecumene nam de bisschop deel aan de landelijke oecumenische dialoog en activiteiten in het herdenkingsjaar van 500 jaar Reformatie. Die dialoog krijgt nu tussen de R.-K. Kerk en PKN een vervolg met dezelfde twee teksten als die de bisschop deze avond inleidt.
Het document over de rechtvaardiging dateert uit 1999 en is nog volop actueel, legt de bisschop uit. Niet alleen omdat de vraag over de rechtvaardiging door het geloof of de werken relevant is in het christelijk geloof, maar ook omdat de verklaring, nadat deze in 1999 werd opgesteld en ondertekend door de Lutherse Wereld Federatie en de R.-K. Kerk, ook is onderschreven door de Methodisten in 2006 en door de Gereformeerde Kerken en de Anglicaanse gemeenschap in 2017.
“De genade van God en het antwoord van goede werken dat wij geven horen bij elkaar in ons christelijk leven”, aldus de bisschop. “En dat is niet los te maken van de roeping die we hebben gekregen om heilig te worden. Katholieken denken mogelijk aan de gipsen beelden in de kerkgebouwen als het over heiligen gaat. Natuurlijk, maar ook dat waren mensen van vlees en bloed die de genade van God hebben ontvangen en die zich met hun talenten hebben ingezet. Zoals wij, mensen van vlees en bloed worden uitgedaagd om met zijn genade het goede op te bouwen voor het rijk van God.”
Wat is heilig-zijn?
Paus Franciscus noemt aan het begin van zijn exhortatie verschillende bijbelteksten, zoals “Weest heilig, omdat Ik heilig ben” (Leviticus 11, 44 / 1 Petrus 1, 16). Mgr. Van den Hende: “De paus noemt teksten uit het Oude en Nieuwe Testament. Het is een bijbels gegeven dat God ons roept tot heiligheid en volmaaktheid en om op zijn weg te volharden.”
Nadat de paus twee “subtiele vijanden” van heiligheid heeft behandeld (‘gnosis’ verlossing door kennis en ‘pelagianisme’ verlossing op eigen kracht) laat hij zien wat Jezus leert. Op de eerste plaats noemt de paus de zaligsprekingen (Matteüs 5 en Lucas 6). Mgr. Van den Hende: “De paus bracht ze kort en krachtig onder woorden. Wat is het om heilig te zijn? Arm zijn in je hart, zegt de paus, dat is heiligheid. Reageren met nederige zachtmoedigheid. Weten te huilen met de ander. Hongerig en dorstig de gerechtigheid zoeken. Kijken en handelen met barmhartigheid. Een hart vrijhouden van alles wat de liefde bezoedelt. Vrede stichten rondom ons. Iedere dag de weg van het evangelie aanvaarden, ook al levert dat problemen op, dat is heiligheid. De zaligsprekingen zijn de identiteitskaart voor de christen, zegt de paus.”
Roeping
“De tweede belangrijke lering die de Heer ons geeft, en waar de paus aandacht voor vraagt, zijn de werken van barmhartigheid (Matteüs 25, 31-46 ). Die zijn de grote gedragsregel voor de christen die wil groeien in heiligheid. De paus benadrukt dat er geen tegenstelling is in wat we voor God doen en wat we voor elkaar doen. De eredienst aan God hoort verbonden te zijn met de dienst aan de naaste.”
“Heiligheid is een roeping en krijgt heel concreet een uitdrukking in de werken van barmhartigheid, het doorleven van de zaligsprekingen en het steeds opnieuw de dienst aan God te verbinden met de dienst aan de naaste. Het is belangrijk om daar in oecumenisch verband over in gesprek te zijn. We zijn als R.-K. Kerk en PKN pas aan onze nieuwe dialoog begonnen. God roept ons. En op die weg moeten we ons niet schamen dat we God nodig hebben en elkaar nodig hebben. En dat we nog veel mogen groeien.”
Pijn van de scheiding
De tweede helft van de avond is er gelegenheid om in gesprek te gaan en vragen te stellen. De vragen gaan over de eenheid van de christenen en thematiseren de pijn van de scheiding, omdat katholieken en protestanten veel en intensief met elkaar op kunnen trekken, maar de kerken nog geen overeenstemming hebben over de eucharistie/het avondmaal.De tekst van paus Franciscus ‘Gaudete et exsultate’ is internationaal en ook in Nederland goed ontvangen. Ook op deze avond. Waar denkt de bisschop dat er geen overeenstemming zal zijn tussen katholieken en protestanten als het gaat om deze tekst, is een van de vragen. Dat zal bijvoorbeeld het punt van de heiligen in de kerk zijn, reageert de bisschop. “Protestanten hebben daar een andere visie op dan katholieken. Maar zowel een protestant als een katholiek zal zeggen dat de weg van roeping en heiligheid geen eenzame weg is en dat je die weg van heiliging mag gaan in verbondenheid met de mensen die ons in geloof zijn voorgegaan. Paus Franciscus spreekt over een menigte van getuigen (cf Hebreeën 12, 1).”
(foto’s bij dit artikel zijn van het bisdom Rotterdam)