Binnen de Nederlandse oecumene is er ruimte ontstaan voor een oecumenische bezinning op en gesprek over Maria. De aanzet daartoe werd enkele jaren geleden gegeven door het Oecumenisch Forum voor Katholiciteit. Onlangs publiceerde de Raad van Kerken in de reeks oecumenische bezinning een themanummer over Maria. Tegelijkertijd verscheen een kleine liedbundel met Marialiederen.
Het themanummer over Maria is de eerste uitgave die onder de redactie van de nieuwe algemeen secretaris van de Raad van Kerken, ds. Christien Crouwel, tot stand is gekomen. Het boekje is – zoals we gewend zijn – fraai vorm gegeven en mooi van opzet en inhoud. Het idee voor dit themanummer ontstond tijdens een plenaire vergadering van de Raad van Kerken in 2018. In deze special komen meerdere vertegenwoordigers van de lidkerken van de Raad aan het woord. Er staan maar liefst 28 bijdragen in. De meeste bijdragen hebben het karakter van een persoonlijke notitie over de eigen visie of geloofsbeleving en zijn niet langer dan één pagina. Daarom heen staan wat uitvoerigere, thematische bijdragen: Maria in de dialogen, veranderingen in het denken over Maria, Mirjam en Maria, een fotoproject over Maria, Zingen met Maria en een afsluitende terugblik op het geheel van ds. Idelette Otten, lid van het Oecumenisch Forum voor Katholiciteit. “Het boekje”, zo schrijft ze, “is een prachtig veldboeket geworden. Op het eerste gezicht zijn alle bloemen oecumenisch gekleurd. Er is respect voor elkaars tradities en naast elkaar komen de bloemen nog veel mooier uit dan dat ze op zichzelf zouden staan. Maar als je wat meer gaat inzoomen op het boeket loopt, ondanks alle oecumenische verbanden, nog wel steeds een scheiding tussen katholieken en protestanten.” (38)
Oecumenische litanie?
De constatering van Idelette Otten is terecht. Anderzijds is het al heel wat dat hier een veelkleurig en prachtig veldboeket namens de Nederlandse oecumene over Maria (of aan Maria) wordt aangeboden. Wie inzoomt op de inhoudsopgave en zijn ogen laat gaan over titels van de bijdragen in rood, krijgt de indruk dat in deze titels Maria wordt aangesproken zoals in de litanieën van of tot de heilige Maagd Maria. Zou het de basis kunnen zijn van een oecumenische litanie tot Maria of is dat vele stappen te ver?
Het boekje kan gratis worden gedownload op de website van de Raad van Kerken. Klik HIER. Op dezelfde webpagina wordt een handreiking aangeboden voor een bespreking van de brochure in groepsverband. Hopelijk vindt de brochure zo zijn weg naar parochies en gemeenten die over Maria met elkaar in gesprek willen gaan.
Gegroet Maria
Tegelijkertijd met de brochure van de Raad van Kerken verscheen een kleine liedbundel met twaalf Marialiederen van Chris Fictoor en Herman F. de Vries. het voorwoord is geschreven door Arnoud Brok, commissaris van de Koning in Friesland. De bundel wordt op 12 en 23 mei gepresenteerd en gezongen in respectievelijk de San Salvatorkerk in Groningen en Sint-Bonifatiuskerk in Leeuwarden.
De muziek van alle twaalf liederen is van Chris Fictoor. Herman de Vries tekende voor zeven teksten, Chris Fictoor schreef vier teksten. De tekst van het lied “Bloem van de Karmel” is van Kees Waaijman o.carm. Dit gezang staat aan het begin van de bundel.
Twee liedteksten van Herman de Vries roepen bij mij vragen op. Het gezang “Eer aan de Moeder” zet in met de doxologie van Vader, Zoon en Heilige Geest om te vervolgen met “eer aan de Moeder van ons allen, door wie de vrede werd geboren” in enkele variaties. Dit gezang roept de associatie op van Maria medeverlosseres, een opvatting die in de Rooms-katholieke Kerk omstreden is en oecumenisch onwenselijk. Hoewel het niet de intentie zal zijn van de auteur, wordt Maria in dit gezang bijna vergoddelijkt. In het gezang ‘Gegroet Maria’, een vertaling van het Ave Maria, gebeurt precies het omgekeerde. De woorden “Mater Dei” zijn vertaald met “Moeder van Jezus” en de bede om voorspraak ‘voor ons zondaars’ is vervangen door de bede om ‘met ons te zijn in de stilte, vandaag en tot in het uur van ons heengaan’. De vraag of protestanten vanwege deze aanpassingen het ‘Gegroet Maria’ zullen gaan zingen en of katholieken deze aanpassingen in het aloude Ave Maria wel zullen billijken en het kunnen meezingen. Persoonlijk vind ik deze liedteksten niet zo gelukkig. De tijd zal leren of deze twaalf Marialiederen ingang zullen vinden in de liedboeken van de kerken en nog belangrijker, de harten van de gelovigen.