Naar aanleiding van de publicatie over Maria van de Raad van Kerken die onlangs verscheen, stuurde Jeannette van Andel, één van de dragende krachten van het Landelijk Oecumenisch Platform (LOP – 1988-2014), de tekst van een meditatie over Maria die zij op 2 april 2003 heeft uitgesproken bij een vesper in de veertigdagentijd. Omdat het zo’n mooie tekst is, publiceren we die graag in aansluiting op de bespreking van de publicaties over Maria. Bij de meditatie scheef Jeannette een gedicht dat later door haar broer Wout van Andel (www.woutvanandel.nl) op muziek is gezet. Met toestemming van beiden stellen we ook de bladmuziek beschikbaar voor koren en liefhebbers (Redactie).
Ter inleiding
Wat moet iemand die protestants is opgevoed, die weliswaar later de rijkdom van de RK-liturgie heeft leren kennen, u nu over MARIA vertellen? U bent daar misschien nieuwsgierig naar. Ik was daar zelf ook nieuwsgierig naar.
In zo’n situatie past bescheidenheid en past het te luisteren naar mensen voor wie Maria een bijzondere betekenis heeft. Ruim een week geleden was ik op een bezinningsweekend van het LOP in een klooster in Hilversum. Het thema van dat weekend was: Maria. We hebben veel geleerd aan en van elkaar en samen gezocht naar de betekenis die Maria in oecumenisch verband kan hebben.
Met dank aan Catharina Halkes, Anselm Grün, Ernesto Cardenal , Ruud Visser en de mensen van het LOP heb ik de meditatie van vanavond vorm kunnen geven.
Meditatie
Lieve Maria, naar het voorbeeld van Catharina Halkes wil ik je een brief schrijven. Neem me niet kwalijk als ik af en toe een citaat uit haar brief gebruik, want dat zijn woorden die mij aanspreken. Schrijven aan je vind ik minder moeilijk dan tegen je praten. In mijn protestantse opvoeding heb ik niet geleerd tegen je te praten. Ik kende je wel uit de Bijbelverhalen, maar niet als beeld in de kerk, en al helemaal niet als iemand om bij te bidden en te praten.
Van die onbevlekte ontvangenis heb ik eerlijk gezegd nooit veel begrepen, als kind niet en nu niet. Het grote verschil van toen en nu is dat ik er als kind in móest geloven, en dat ik nu een veel diepere betekenis van die woorden zie.
Jij, in de traditie van Mirjam, Joods meisje, de nieuwe Eva word je ook wel genoemd, in de traditie van vroomheid en geloofskracht, jij was onopvallend, maar sterk in het geloof dat God zich zou openbaren, en jij mocht het nieuwe leven, deze Gods-openbaring dragen en voortbrengen. En je deed het met liefde en met vreugde.
Ik hoorde Bijbelverhalen waarin je regelmatig door je eigen zoon op je plaats werd gezet en ik kreeg medelijden met je. Híj kon dan wel begrijpen waarom dat zo moest, maar begreep jíj het ook? Heeft het je geen pijn gedaan dat hij ‘de dingen van zijn Vader’ boven jou liet gaan? Verlangde je niet naar zijn aandacht en liefde? Of had je toch al die woorden van vroeger in je hart bewaard en kon je er vrede mee hebben?
En dan, eind goed al goed, is hij in zijn laatste levensuur toch nog met ontferming over je bewogen en zorgt ervoor dat iemand voor je zorgt. “Tijd van zwijgen, zin vergeten, nergens blijven, niemand weten”…. Ik heb me altijd afgevraagd waar Jozef gebleven was. Na de tempelscène is hij blijkbaar zomaar van het toneel verdwenen. Was hij je ook al ontvallen?
Hoe moet het voor je geweest zijn om je kind zó te verliezen, of had je hem eigenlijk al veel eerder verloren door de weg die hij moest gaan? Ik hoop voor je dat je dat kon volgen.
In je Magnificat, mijn ziel maakt groot de Heer, wat later door zoveel verschillende mensen op prachtige muziek is gezet, zie je een visioen van hoe het leven kan worden als alle mensen naar Gods woord zouden luisteren en ernaar zouden leven. Dan zouden ze allen ‘moeder en broers en zusters’ van Jezus zijn. Maar wist je wel wat dat voor jezelf zou betekenen?
Je zingt dat er gerechtigheid zal zijn en dat machthebbers van de troon worden gestoten. Het is maar goed, Maria, dat je niet kunt zien wat er nu op deze wereld gaande is. Zou je dan zelf nog in je visioen geloven? Ik krijg er steeds meer moeite mee.
Ook jij verlangde vast naar liefde en warmte. Kreeg je die van Jozef, van Jezus, van de andere kinderen die je baarde (al zijn ook daar de geleerden het niet over eens)? Ik weet het niet. Heb je zijn hele leven achter hem aangelopen, in aanbidding, in verwondering, met onbegrip, jaloezie soms? De bijbel vertelt er ons niet veel over. Maar als je al die woorden van vroeger in je hart bewaarde, zoals geschreven staat, ben je vast boven jezelf uitgegroeid en ben je het vast gaan begrijpen.
Ernesto Cardenal, iemand die wel in jouw visioen past, zegt: “elk mens snakt uiteindelijk naar grenzeloze liefde, naar een liefde die het leven waard maakt en je doet voelen dat je uniek bent “. Nu, uniek was je en ben je, Maria. Jíj bleef er bescheiden bij en noemde jezelf ‘zijn dienares’. Anderen hebben je later op een voetstuk gezet, soms zo hoog dat je onbereikbaar en onherkenbaar werd, Koningin van de Hemel. Toch ben je een toevlucht voor armen en verdrukten, een symbool van moederschap en zusterschap, inspirerend en verrijkend. Velen zoeken troost bij je, en mensen die een kind verloren zien je als bondgenoot en lotgenoot.
Jouw leven, Maria, verwijst naar luisteren, ontvankelijkheid, bereid-zijn leven te geven en door te geven. Jouw leven is: doorgeven van het visioen van gerechtigheid.
En dan kijk ik naar het hongerdoek en zie ik al die mensen die verlangen naar gerechtigheid. Zij kijken hun ogen uit… of ergens al de wereld daagt waar mensen waardig leven mogen en elk zijn naam in vrede draagt…Hij heeft naar jou omgezien en naar hen omgezien. Hij kijkt ons aan. Wat doen wij?
Lieve Maria, het Magnificat wat jij gezongen hebt is uniek. Als dank daarvoor, en als dank voor wat ik over jou en door jou geleerd heb, en de betekenis die je voor mij hebt door het uitzingen van dit visioen heb ik een gedicht voor je gemaakt. En met dit gedicht, Maria, wil ik mijn brief aan jou besluiten.
MARIA
In verwachting van nieuw leven
zwanger van hoop voor de wereld
voldragen geloof in de toekomst
Jij droeg Hem, maar Hij droeg jou vast op handen
Hij, met ontferming bewogen
Van Hem verlost kon je Hem niet loslaten
in de tempel niet, en nooit
Je wilde zijn enige moeder zijn…
want jíj droeg Hem in je schoot, jíj alleen!
Je droeg Hem weg, de wereld omgekeerd
weer loslaten, maar niet verlost
en toch werd wéér geboren… een nieuw begin
zo ver weg, zo dichtbij…..
Notitie bij het Marialied
Over de tekst: dit lied is het slot van een meditatie, gehouden in de 4e vesper van de veertigdagentijd 2003 in Zeist-West
Over de muziek: de hoekdelen van deze ‘oecumenische’ bewerking zijn gebaseerd op de melodie van de lofzang van Maria (toen Liedboek van de Kerken gezang 66, nu Liedboek van de Kerken 157a), het middendeel is gebaseerd op een van de gregoriaanse melodieën van het Magnificat. De a-capella gedeelten kunnen desgewenst worden begeleid op de piano.
De bladmuziek van het Marialied vindt u HIER