Op 8 november jl. vierde Geert van Dartel in de Grote Kerk van de protestantse gemeente in Den Bosch zijn 25-jarig dienstjubileum bij de Katholieke Vereniging voor Oecumene. Het was een drukbezochte bijeenkomst die begon met een oecumenische dankdienst waarin mgr. dr. J. van den Hende voorging. ’s Middags sprak Geert van Dartel een lezing uit onder de titel ‘Onze gezamenlijke roeping’. Drie co-referenten, Rick de Vries, Fokke Wouda en ds. Christien Crouwel, spraken vervolgens over hun roeping en passie.
Ds. Sjaak van ’t Kruis en Mijnke van der Drift speelden o.a. Nun komm der Heiden Heiland van Bach en het Ave Maria van Gounod. Aan het einde van de dag werd de jubilaris toegesproken door oud-voorzitter dr. Ton van Eijk, de huidige voorzitter prof. dr. Marcel Sarot en de voorzitter van de Bisschoppenconferentie mgr. dr. J. van den Hende. Mgr. Van den Hende en prof. Sarot reikten namens de Bisschoppenconferentie en de Katholieke Vereniging voor Oecumene aan Geert van Dartel de Sylvesterorde uit. Op deze pagina publiceren we een impressie van de dag van prof. dr. Jan Jacobs, de orde van dienst en de lezingen die op deze dag zijn gehouden.
Kan het niet een toon hoger?
Een persoonlijke impressie bij de viering van een dienstjubileum
door prof. dr. Jan Jacobs
Op vrijdag 8 november 2019 vierde Geert van Dartel zijn vijfentwintigjarig dienstjubileum in twee opeenvolgende, maar nauw met elkaar verbonden functies. Op 4 november 1994 trad hij aan als secretaris van de toenmalige Sint Willibrord Vereniging (SWV). Per 1 januari 2001 ging deze vereniging samen met Actie en Ontmoeting Oosterse Kerken (AOK), de voortzetting van het sinds 1927 bestaande Apostolaat voor de Oosterse Kerken. Het nu ontstane fusieverband werd de Katholieke Vereniging voor Oecumene Athanasius en Willibrord (KVO) met Geert als eerste secretaris. Als zodanig heeft hij er samen met anderen voor gezorgd dat genoemde fusie waarvan de eerste contouren zich ook al in 1994 hadden afgetekend, alleen maar winnaars kende. En dat kan niet van elke fusie gezegd worden. Gezien zijn grote persoonlijke betrokkenheid op de kerken in Oost-Europa zal Geert ook een van de pleitbezorgers van deze fusie zijn geweest.
Metamorfose
Geerts aantreden als secretaris van de SWV was tevens het afscheid van zijn voorganger als secretaris, de nu negentigjarige Teije Brattinga, die op die vierde november 1994 na een twaalfjarig dienstverband met pensioen ging. Dat afscheid vond plaats in de Grote Kerk van Den Bosch, waar Geert nu zijn jubileum vierde. Het interieur van dit – protestantse – kerkgebouw heeft in die vijfentwintig jaar een drastische metamorfose ondergaan. De leden van de vereniging en de gasten uit de andere christelijke kerken en geloofsgemeenschappen zaten in 1994 rond de preekstoel met het gezicht gericht op het indrukwekkende orgel. Nu, in 2019 lieten diezelfde leden en gasten de preekstoel en het orgel als het ware links liggen en keken zij uit op een groot abstract ‘gatenkruis’ zonder corpus met daarvóór een lezenaar, een doopvont en de Paaskaars die de gehele dag bleef branden. Een mooie vorm van oecumene in liturgicis.
Spanningsboog
Brattinga’s ook vandaag nog zeer lezenswaardige afscheidsrede droeg de enigszins provocerende titel ‘Kan het een toon lager? Over oecumene, kerk en samenleving’. Dat ik die rede hier nog eens in herinnering roep, heeft alles te maken met het feit, dat Geert in zijn terugblik op de afgelopen vijfentwintig jaar, een van de hoogtepunten van de jubileumviering, niet alleen naar die rede verwees, maar zich even later ook liet ontvallen: “Kan het niet een toon hoger?” Weloverwogen en precies als Geert als secretaris KVO opereert, zal dit geen ‘slip of the tongue’ zijn geweest. Maar wat betekent zo’n in vraagvorm gegoten oproep voor een vereniging, die zich eigenlijk al vanaf haar oprichting in 1948 in een bepaalde spanningsverhouding heeft bewogen. Een spanningsverhouding die Geert ooit zelf heeft getypeerd als “de noodzakelijke spanning tussen wat de nog gescheiden Kerken leren en wat hun vertegenwoordigers in het oecumenisch proces van ontmoeting en dialoog ontdekken.” Geert had het in zijn terugblik ook over kardinaal Jo Willibrands, de ‘architect’ van het katholiek oecumenisme, maar ook de eerste ‘uitvoerder’ van de ombouw van een gesloten, naar binnen gekeerde confessionele kerk naar een open, naar buiten gerichte oecumenische kerk. Geert citeerde uit een gesprek dat hij in 1997 met de kardinaal had. Die zei toen onder meer dat de oecumenische beweging een opdracht is van de gehele kerk: als het om de oecumene gaat, wordt op elke christen een beroep gedaan. Zou die door Geert terecht genoemde spanning niet kunnen afnemen, wanneer alle christenen die opdracht serieus zouden nemen? Bedoelde Geert dat, toen hij zijn terugblik de titel meegaf ‘Onze gezamenlijke roeping’? En heeft dat ook te maken met de door hem gewenste toonhoogte?
Nieuwe generatie
Na het betoog van Geert spraken drie jongeren : Rick de Vries, Fokke Wouda en Christien Crouwel over hun (oecumenische) roeping en passie. Drie totaal verschillende verhalen van drie totaal verschillende mensen: van sceptisch tot uiterst hoopvol. Dat hoopvolle trad voor mij ook aan de dag in de diversiteit aan ‘Gebeden om eenheid en voor de noden in de wereld’ in de door Geert samengestelde Oecumenische dankdienst, waarmee de viering van het dienstjubileum van Geert begon. Dat waren voor mij de andere hoogtepunten van deze dag.
Algemene ledenvergadering
Tot slot: Voorafgaande aan de viering van Geerts dienstjubileum was er de ‘gewone’ Jaarvergadering van de KVO met onder meer een bespreking van het even zorgvuldig als fraai vormgegeven Jaarverslag 2018-2019. Hoewel het hoofdbestuur uiteraard verantwoordelijk is voor dit steeds weer informatieve ‘jaarboek’, zal het toch vooral de ambtelijk secretaris zijn, die de verslaglegging van alle opgevoerde activiteiten voor zijn rekening heeft genomen. Het is misschien een goede suggestie om bij de afscheidsviering van Geert van Dartel vanwege het bereiken van de pensioen gerechtigde leeftijd (maar dat duurt nog enkele jaren) een vitrine in te richten met daarin alle Jaarverslagen waarop hij een stempel heeft gedrukt.
Onze gezamenlijke roeping – lezing Geert van Dartel
Zorg voor de Schepping – Rick de Vries
Groeien in liefde, eenheid en katholiciteit, met behoud van eigenheid – Fokke Wouda
De toespraak van ds. Christien Crouwel verschijnt in bewerkte vorm in december 2019 in het tijdschrift Perspectief