Hoewel rooms-katholieken en oud-katholieken dezelfde kerkopvatting hebben, blijft het moeilijk om de laatste stappen op weg naar het herstel van de volledige kerkgemeenschap te zetten. Er zijn nog enkele moeilijke hobbels die genomen moeten worden. In een volgepakt auditorium van het Museum Catherijneconvent vond op 9 november jl. een symposium plaats over deze verhouding die wel als een ‘interne familieruzie’ wordt getypeerd.
Stand van zaken
Prof. dr. Jan Visser, emeritus hoogleraar Oud-katholieke Kerkstructuur beet het spits af. In het kort schetste hij de geschiedenis van de dialoog tussen beide kerken die onmiddellijk na het Tweede Vaticaans Concilie op gang kwam. Aanvankelijk verliep de dialoog heel voorspoedig. Met de zogenaamde Züricher Nota (1968) leek het herstel van de volledige kerkelijke gemeenschap nabij. Uiteindelijk strandde dit op het probleem van de overgang van rooms-katholieke priesters naar de Oud-katholieke Kerk in Duitsland. De dialoog werd na een jarenlange impasse in 2004 hernomen. In het eindrapport ‘Kerk en kerkelijke gemeenschap’ (2009) wordt de fundamentele overeenstemming over de Kerk benadrukt. Het herstel van de kerkelijke gemeenschap hangt op het vinden van overeenstemming over enkele open vragen waarvan die over het pausschap en het openstellen van het priesterschap van de vrouw de belangrijkste zijn. Het pausschap hoeft, aldus prof. Visser geen kerkscheidende kwestie te zijn, mits het pausschap ingebed is in de communiostructuur van de Kerk.
Vrijheid
De Oud-katholieke Kerk is gehecht aan haar zelfstandigheid en vrijheid. In een tweegesprek onder leiding van Peter-Ben Smit tussen de broers Nico en Marcel Sarot ging het vooral daarover. Beiden maakten als tieners de keuze voor de Rooms-katholieke Kerk. Nico Sarot, pastoor van de Oud-katholieke Kerk in Culemborg, vertelde wat hem ertoe gebracht had over te stappen naar de Oud-katholieke Kerk. De morele opvattingen en regels van de Rooms-katholieke Kerk ervoer hij als een beknelling. In de Oud-katholieke Kerk vond hij een grotere vrijheid en een betere aansluiting bij de moderne cultuur. Marcel Sarot, diaken van het aartsbisdom Utrecht en hoogleraar theologie, deelde die ervaring niet en stelde dat hij zich in zijn geestelijke vrijheid binnen de Rooms-katholieke Kerk nooit bekneld heeft gevoeld. Wel zijn er dingen die hem in de Oud-katholieke Kerk zeer aanspreken zoals de verbondenheid onder oud-katholieken en de groter nabijheid van bisschoppen en theologen. Nico Sarot noemde de monastieke spiritualiteit als een krachtbron van de Rooms-katholieke traditie die hem zeer blijft aanspreken.
Roeping en ambtsbeleving
De openstelling van het priesterschap van de vrouw is zoals gezegd één van de open vragen van de dialoog. Daarom waren voor dit symposium twee jonge ambtsdragers uitgenodigd om over hun roeping en ambtsbeleving te spreken. Jutta Eilander, jongerenpastor in de Oud-katholieke Kerk, sprak in algemene zin over roeping tot verschillende taken en verantwoordelijkheden en maakte de toehoorders deelgenoot van haar eigen zoektocht waarin de beslissing over de weg naar het priesterschap nog genomen moet worden. Heel expliciet daarentegen was de bijdrage van Geoffrey de Jong. Anglicaans opgevoed maakte hij als student theologie de overstap naar de Rooms-katholieke Kerk. In die tijd heeft hij de roepstem van God ervaren en de keuze voor het priesterschap gemaakt.
Kerkscheidend?
In het gesprek dat Kruispunt presentator Wilfred Kemp voerde met mgr. dr. J. Vercammen (okk) en mgr. dr. H. van den Hende (rk) ging in het eerste instantie over de vraag hoe zwaar de bestaande verschillen tussen beide kerken nog wegen. Is de openstelling van het priesterambt voor vrouwen een nieuwe kerkscheidende kwestie nu voor oud-katholieken een pausschap dat ingebed is in de communiostructuur van de Kerk aanvaardbaar is? Mgr. Van den Hende, referent voor oecumene namens de rk Bisschoppenconferentie, benadrukte de overeenstemming over de grondslagen van de Kerk die door de beslissing van de Oud-katholieke Kerk om vrouwen toe te laten tot het priesterambt niet is aangetast. Op tafel ligt de vraag naar de geldigheid van deze wijdingen. In december begint de internationale dialoog in Paderborn aan een nieuwe gespreksronde. Dit is mogelijk een van de onderwerpen. Mgr. J. Vercammen riep er toe op om niet in confessionele denkpatronen te blijven te steken. Hij stelde dat de oud-katholieke traditie deel uit maakt van de wereldkerk die 2 miljard christenen telt. Ten dienste van de eenheid van de wereldkerk heeft het primaatschap van de paus betekenis. Hij memoreerde dat de beslissing van de Oud-katholieke Kerk om vrouwen toe te laten tot het priesterschap een moeilijke beslissing is geweest. De kwestie plaatste de kerk voor een dilemma. Het was een keuze voor de traditie of voor de andere helft van de wereldbevolking. ‘Het was een verscheurende keuze die in geweten en geloof is genomen.’ Traditie, zo zei mgr. Vercammen, is meer dan het doorgeven van een pakketje. Traditie ontvang je als een geschenk om die vervolgens te verwerken en weer door te geven.
Bondgenoten
In onze samenleving nemen de kerken een minderheidspositie in. Mgr. Van den Hende pleitte ervoor om de cultuur in dialoog tegemoet te treden. De Kerk is een bondgenoot van de mensheid. Het christelijk geloof is een grote steun om goed te leven en verantwoordelijkheid te dragen. Volgens mgr. Vercammen heeft onze wereld vooral nood aan wijsheid en aan duiding van wat ons allemaal overkomt. Het gebrek aan eenheid van onze kerken tast de geloofwaardigheid aan en staat een gezamenlijke evangelieverkondiging in de weg. Geloofwaardigheid is niet alleen afhankelijkheid van de eenheid van de Kerk, maar evenzeer van de vraag in hoeverre we ons laten raken door de noden van de wereld om ons heen, aldus mgr. Van den Hende.
Wijsheid van een pelgrim
Diaken Rob van Uden zorgde voor een geestige en ludieke afsluiting van het symposium met een column over ongemakken en goed schoeisel.
De beschikbare teksten van het symposium zullen op deze site gepubliceerd worden
Bijdrage van prof.dr. Jan Visser over de geschiedenis van de dialoog
Bijdrage van Jutta Eilander over roeping en ambtsbeleving
Bijdrage van Geoffrey de Jong over roeping en ambtsbeleving
Colum van Rob van Uden Over ongemakken en goed schoeisel
Foto’s (L. van Leijsen):
Foto 1 prof. dr. Jan Visser
Foto 2 vlnr Peter Ben Smit, Marcel Sarot en Nico Sarot
Foto 3 Jutta Eilander
Foto 4 Geoffrey de Jong
Foto 5 Mgr. H. van den Hende en mgr. J. Vercammen
Foto 6 Rob van Uden
Te bestellen via secretariaat@oecumene.nl
Geert van Dartel en Ton Scheer, Op weg naar verzoening en genezing,
Rapport van de Internationale Rooms-katholieke/Oud-katholieke Dialoogcommissie,
Uitgave Katholieke Vereniging voor Oecumene, Utrecht 2012
23 pagina’s, € 6,50 incl. verzendkosten