‘Ik ben gereformeerd vrijgemaakt en heb een abonnement op het Katholiek Nieuwsblad. Ik vind het een heel goed blad’, zo bracht een mevrouw naar voren. ‘Dan zult u het wel leuk vinden te horen, dat ik een column schrijf in het Nederlands Dagblad’, reageerde mgr. Gerard de Korte. Het eerste catechismusdebat dat in het kader van Refo500 in de Nieuwe Kerk in Groningen verliep in een vriendelijke en open sfeer. Ruim 100 mensen namen er aan deel.
Onder de geestige leiding van Herman Selderhuis, de initiator van Refo500, gingen mgr. Gerard de Korte, ds. Reintje Joke Stomphorst, ds. Arenda Haasnoot en ds. Orlando Bottenbley met elkaar in debat over de vraag of de Kerk anno 2013 nog wel te redden valt. Aanleiding voor de debatten is de 450ste verjaardag van de Heidelbergse Catechismus en de afsluiting van het Concilie van Trente in datzelfde jaar 1563.
Statements
In vier korte statements markeerden de debaters hun positie. Ds. Stomphorst, predikant van de PKN, sprak kritisch over de gevestigde kerken die het instituut proberen te redden maar de post-moderne mens niet kunnen bereiken of aanspreken. De grenzen hoeven niet meer te bestaan. Zelf kerkte ze graag bij de Oud-katholieken en voelt ze zich verbonden met de Karmel.
Ds. Haasnoot, predikant van de PKN, hekelde de inhoudelijke lauwheid en de verstarde vormen die het protestantisme in Nederland van binnenuit hebben aangetast. Haar verhaal was een getuigenis en een oproep tot een helder belijden van het geloof in Jezus Christus.
Ds. Bottenbley, een baptistische predikant die aan het begin van de jaren zeventig vanuit Suriname naar Nederland is gekomen, zijn studies aan verschillende theologische faculteiten in Nederland heeft gedaaan, leidt in Drachten de meest bloeiende kerkgemeenschap van Noord-Nederland. ‘Voor veel predikanten’, aldus Selderhuis, ‘is hij de schrik van het Noorden. Hoe doet die man dat?’ Volgens Bottenbley komt het uiteindelijk allemaal aan op de vraag of mensen wel of niet een persoonlijke relatie met Jezus hebben. De Heidelbergse Catechismus is een bron van wijsheid, maar het probleem is dat de mensen deze als een wet hebben ontvangen. Hij bekritiseerde het gebrek aan aandacht voor de heilige Geest in de Heidelbergse Catechismus. Maar het grootste probleem voor de Kerk is naar zijn mening dat veel predikanten eigenlijk niet in staat zijn om het geloof te verkondigen. En dat is wezenlijk om mensen tot geloof te brengen.
Bisschop De Korte gaf zijn statement aan de hand van vier trefwoorden: er is een grote religieuze onzekerheid ook binnen de kerken, er is een nieuw religieus verlangen bij mensen om te kunnen/mogen geloven, er is behoefte aan helderheid in verkondiging omtrent inhoud van het geloof en er is behoefte aan hartelijkheid in de kerken. Dankzij de oecumenische toenadering in de voorbije eeuw, staan we niet meer zo tegenover elkaar als in de 16e eeuw. De vervloekingen van die tijd kunnen we niet ongedaan maken. Maar nu weten we dat er veel meer is dat ons bindt dan wat ons scheidt. Die verandering in onze verhoudingen is een gave van de heilige Geest.
Reacties
De kritiek van ds. Bottenbley bleef niet onweersproken. Een geformeerde predikant wees er op dat de heilige Geest in de Heidelbergse Cathechismus niet alleen in zondag 20 aan de orde komt, maar op veel plaatsen vaak verborgen aanwezig is. En dat is ook typisch gereformeerd. Een ander merkte op dat het pijn doet als mensen zich uit de gemeente losmaken en zich aansluiten bij de gemeente van ds. Bottenbley. Slaagt ds. Bottenbley erin om mensen te bereiken die tot geen enkele kerk behoren of is het eerder zo dat zich mensen bij hem aansluiten die eerst tot een andere kerk behoorden? Bottenbley riposteerde door er op te wijzen dat mensen die ooit tot een kerkgenootschap behoorden dat altijd blijven, ook als ze er meer dan 25 jaar niet bij betrokken waren. Iemand merktje fijntjes op dat in de door Bottenbley geprezen Heidelbergse Catechismus ook duidelijke woorden gesproken worden over de kinderdoop. Waarom worden mensen die in de Baptistengemeenschap opgenomen worden dan opnieuw gedoopt? ‘Iedere kerk heeft zijn ordeningen’, antwoordde Bottenbley, ‘maar dit is een secundair punt, het gaat er om of iemand tot geloof komt.’
Weer een ander vroeg wat het geloofsartikel over de katholiciteit van de Kerk kan betekenen voor de samenwerking tussen katholieken en protestanten. Zowel Haasnoot als Bottenbley geen zien geen heil in een proces dat de eenheid van de Kerk tot doel heeft. ‘Een beklemmende gedachte’, aldus Haasnoot. Laten we geen tijd verliezen met gesprekken over onderlinge verhoudingen, maar vanuit onze eigen plaats het Evangelie uitdragen. Volgens Bottenbley is de eenheid in Christus al gegeven. Iedereen die een persoonlijke band met Christus heeft is een broeder of zuster in de Heer.
Jongeren
Aan het einde van het debat ging het nog even over de toekomst van de Kerk. Ook in de orthodoxe flank van het Nederlandse protestantisme is sprake van kerkverlating en haakt de jongere generatie af. Gevraagd naar de catechese aan jongeren, gaf De Korte een korte uitleg over de structuur van de Catechismus van de Katholieke Kerk die dit jaar 30 jaar bestaat. De kern van de Catechismus gaat over de Geloofsbelijdenis, de sacramentenleer, de tien geboden en het gebed (Onze Vader). De toeleiding tot het katholieke geloof is vooral verbonden met de initiatiesacramenten van doop, communie en vormsel.
Op 17 april vindt aan de Theologische Universiteit Apeldoorn het tweede debat plaats over de betekenis van de Kerk in het publieke domein.
Op 23 april vindt in de Augustijnerkerk in Dordrecht de derde avond plaats over de relatie tussen de lokale en universele dimensie van de Kerk.
Foto 1 vlnr: ds. Orlando Bottenbley, ds. Reintje Joke Stomphorst, ds. Arenda Haasnoot, mgr. Gerard de Korte
Foto 2 vlnr: mgr. Gerard de Korte en ds. Arenda Haasnoot