Het Oekraïne van nu was in de jaren 1943 niet alleen het toneel van de Tweede Wereldoorlog en de Shoah. Er werd ook een oorlog uitgevochten tussen Polen en Oekraïeners die pas in 1947 tot een einde kwam. Er vonden in juli 1943 gruwelijke etnische zuiveringen en wraakacties plaats tussen Oekraïners en Polen.
Door de Duitse bezetter opgestookt en van wapens voorzien drongen in 1943 Oekraïnse mannen, veelal verbonden met het Oekraïnse Bevrijdingsleger (UPA) de huizen binnen van Poolse bewoners en vermoorden op gruwelijke wijze duizenden Polen: kinderen, vrouwen en mannen. Polen namen daarop, ook op gruwelijke wijze, wraak. Met name in de regio Wolynië speelden zich deze taferelen af. Vele tienduizenden mensen werden afgeslacht.
Na WO II
Vanaf mei 1945 tot in de zomer 1947 werd de etnische zuivering voltooid. De grenzen van Polen en toen de Sovjet-Unie lagen anders dan voor de oorlog. Door de Sovjet-Unie en – het door de Sovjets bezette – Polen werden de burgers de nieuwe grens “overgezet”. Poolse inwoners werden naar het westen gestuurd, Oekraïnse inwoners uit Polen. Dat gebeurde niet vrijwilliger. Op een gegeven moment wilde de Sovjet-Unie niet meer Oekraïners opvangen en nog in 1947 heeft de Poolse regering rond 150.000 Oekrainers en Łemki (Roethenen) in Polen zelf verspreid (Akcja Wisła).
Kerken
Deze gebeurtenissen hebben tot op vandaag invloed. Bij mensen persoonlijk en ook als we het hebben over de politieke verhoudingen tussen het huidige Polen en het huidige Oekraïne. Maar er is ook een belangrijk kerkelijk aspect. In Wolynië waren veel Oekraïners Grieks-Katholiek, gelovigen van de met Rome geunieerde Kerk die een bijzantijnse traditie en ritus kent. Er waren ook veel Oekraïners lid van de Orthodoxe Kerk. De Polen waren meestal “latijns” Rooms-Katholiek. Met deze gebeurtenissen werden ook de verhoudingen tussen deze kerken, die toch al erg ingewikkeld en gespannen waren, getraumatiseerd.
In Wolynië dit voorjaar leek het erop dat alle kerken een verklaring hadden ondertekend waarmee ze een nieuwe stap wilden zetten in de oecumene in dit gebied. Uiteindelijk bleek dat in het Rooms-Katholieke bisdom van Łuck er toch geen bereidheid was mee verantwoordelijkheid voor deze brief te dragen.Toch zijn de deuren in de kerken van beide landen geopend.
Gemeenschappelijke verklaring
Op 28 juni is er in Polen een brief ondertekend die opgesteld is door de Grieks-Katholieke en Rooms-Katholieke bisschoppen uit beide landen (Nederlandse vertaling). De brief is te vinden op de site van de Grieks-katholieke Kek in Polen: In de brief worden de gebeurtenissen vermeld, wordt gevraagd om vergeving. Aartsbisschop Sviatoslav Shevchuk, de Metropoliet van Kiev-Halicki heeft hier hard aan getrokken. Het is een jonge metropoliet die internationaal opgeleid en georiënteerd is. Hij heeft in Buenos Aires gestudeerd en daar ook de huidige paus leren kennen. Aartsbisschop Mieczyslaw Mokrzycki, Metropoliet van Lviv en voorzitter van de bisschoppenconferentie van de Rooms-Katholieke Kerk in de Oekraïne werkt nauw met hem samen en lijkt ook in staat wat in Łuck zelf eerder niet lukte daar pastoraal ook tot stand te brengen.
Positieve reacties
De delegatie uit de Oekraïne nam deel aan verschillende bijeenkomsten in Polen en richtte zich ook tot het Poolse publiek via de televisie. Vanuit de Poolse overheid wordt hier ook positief op gereageerd. De president van Polen, Bronisław Komorowski sprak de delegatie toe en hij zal zelf ook 14 juli in de hoofstad van Wolynië, Łuck, aanwezig zijn bij de herdenkingen van de slachtingen daar in de zomer van 1943.
In veel gezinnen in Polen en in de Oekraïne worden wonden, die nooit echt geheeld waren, opengehaald. Het vraagt om gebed voor deze mensen en voor de inzet van verstandige leiders in overheid en kerk met hun optreden nu deze wonden voorgoed te helen. Misschien dat zo weer een stap verder gezet kan worden in de richting van vrede en verzoening in Europa.