Afgelopen week, van woensdagmiddag 26 november tot en met vrijdagochtend 28 november, vond in Monastero di Bose te Magnano, Italië, een conferentie plaats, ‘Historicizing Ecumenism’ (De geschiedenis van de oecumene vastleggen). De Katholieke Vereniging voor Oecumene (KVvO) was er aanwezig in drievoud.
Scheidend KVvO-voorzitter Henk van Doorn, directeur Geert van Dartel en medewerker Oosterse Kerken, Leo van Leijsen togen vroeg in de ochtend van 26 november naar Schiphol. Vandaar ging de vlucht naar Milaan-Malpensa. Op het einde van de middag arriveerden ze in Monastero di Bose (klooster van Bose), gelegen in het Italiaanse Piemonte.
Bose
‘Bose’ is een gemeenschap van monniken, mannen en vrouwen, gesticht door Enzo Bianchi. Het is een tegelijkertijd rooms-katholieke én oecumenische communiteit. Dat wil zeggen dat ook protestanten en orthodoxen deel uit kunnen maken van de gemeenschap. Zo zijn er protestantse broeders en zusters, uit Zwitserland, Frankrijk en Italië (waldenzen); er is een Amerikaanse orthodoxe moniale van Oekraïense komaf; een geëmeriteerde, inmiddels overleden Griekse orthodoxe bisschop was er ooit ook monnik.
Men viert een goed verzorgd getijdengebed, sober en mooi, het melodieuze Italiaans op welluidende muziek. De ochtenddienst is om zes uur, een gewone middagdienst of een eucharistieviering om half één en de avonddienst om half zeven. Zolang de vragen rond de eucharistie in de oecumene niet officieel zijn opgelost, pleegt men eucharistische gastvrijheid, zonder te pretenderen, aldus een Franse protestantse moniale, dat dit de oplossing is.
Johannes XIII Stichting
Het was het eerste congres dat over dit onderwerp door de Johannes XIII Stichting voor Religieuze Studiën te Bologna georganiseerd werd.
De stichting staat onder leiding staat van professor Alberto Melloni, op het congres ook aanwezig. Het is een al ouder en eerbiedwaardig onderzoeksinstituut uit de tijd (1953) van voor het Tweede Vaticaans Concilie. (De befaamde kerkhistoricus, prof. Giuseppe Alberigo, was van 1962-2007 zijn tweede leider en Melloni’s voorganger).
In samenspraak met universiteiten in o.a. België en Duitsland wil men het eenheidsstreven onder christenen in de voorbije 19e en 20e eeuw historisch vastleggen.
Er waren sprekers uit Rusland, België, Nederland, Duitsland, Frankrijk, ook enkele aan westerse universiteiten werkzame wetenschappers uit Griekenland, en natuurlijk uit Italië; er waren deelnemers uit deze landen, maar ook uit Oeganda en Roemenië; lutheranen, katholieken, anglicanen, orthodoxen.
De sfeer was open en hartelijk, men deelde dezelfde hartstocht voor de eenheid onder christenen.
De lezingen
Een congres is vaak trial and (t)error als het over de voordracht gaat. En men moet ook maar alle talen van zo’n congres verstaan, in dit geval Italiaans, Frans, Engels en Duits. Italiaans wordt niet tot de wereldtalen gerekend, dus wie het kent heeft geluk; Frans uit een Italiaanse of Griekse mond is voor wie Frans toch al moeilijk vindt, geen ideaal communicatiemiddel; en ook: de een jaagt zijn artikel er in sneltreinvaart doorheen, de ander geeft een rustige lezing met een functionele powerpoint-presentatie. Kortom, verstaanbaarheid heeft verschillende gradaties en gezichten, zo ook in Bose.
De onderwerpen ter conferentie waren zeer uiteenlopend, maar natuurlijk allemaal iets van doen hebbend met oecumene. Zoals daar zijn: over de geschiedenis van de oecumene; monastieke oecumene; de dialogen met de orthodoxen; de katholieke oecumene; de Duitse context; oecumene in pers en tijdschriften; de sociaal-economische implicaties van de oecumene; oecumene en de Bijbel, et cetera. Indrukwekkend waren de key-note-lezingen van de prior van Bose, Enzo Bianchi (‘Een bilans van de oecumene – een monastiek perspectief’)) op woensdagavond, en van professor André Birmelé, lutheraan uit Straatsburg en een oude rot in de oecumene (‘Een balans van de dialogen…’) op donderdagavond. Beiden vonden overigens dat de oecumene stokte.
Kosmos & Oecumene, Pokrof
De Katholieke Vereniging voor Oecumene kreeg het woord bij het onderdeel “oecumene in pers en tijdschriften” op het einde van de donderdagnamiddag. Geert van Dartel sprak over ‘Kosmos & Oecumene’ (1967-1992), het tijdschrift van de Sint Willibrord Vereniging, in zijn paper ‘For the renewal of Church and Society’; hierin presenteerde hij ook enkele kopstukken uit het oecumenische verleden (Groot, Fiolet, Lescrauwaet, Houtepen) die nauw verbonden waren geweest met de Sint Willibrord Vereniging.
Leo van Leijsen sprak over zestig jaar Pokrof (1954-2014) in zijn lezing ‘Out of a desire for Unity’. Hij constateerde vier periodes in die 60 jaar, met elk hun bijzondere kenmerken, maar alle vier gekenmerkt door een oecumenisch verlangen.
– Lezing van Georgios Vlantis uit München/Griekenland over de Griekse orthodoxe theoloog Nikos Nissiotis (Foto; L. van Leijsen);
– De kerk van het Monastero di Bose ‘by night’, kort na het afsluiten van de avonddienst (Foto: G. van Dartel);
– Tussen de lezingen door (Foto: L. van Leijsen);
– Aandachtig, ook jong, publiek (Foto: L. van Leijsen)
– Lezingen vanuit de Katholieke Vereniging voor Oecumene: vlnr Geert van Dartel, Leo van Leijsen en ‘moderator’ Mathijs Lamberigts uit Leuven (Foto: H. van Doorn).