Op 16 januari sprak ik met Anneke Leisink en Desiree Schalk over het ontstaan en de initiatieven van de oecumenische diaconale werkgroep van de Antonius van Paduakerk (RK) en de Maranathakerk (PGN) in Nijmegen. Vanuit deze werkgroep, bestaande uit negen mensen (waarvan vijf vanuit de katholieke Antonius van Paduakerk en vier vanuit de protestantse Maranathakerk), organiseren deze katholieke parochie en protestantse gemeente jaarlijks twee grote diaconale acties waaraan bijna alle katholieke en protestantse kerken in Nijmegen deelnemen, de kerstpakkettenactie en de voedselinzameling voor de Voedselbank.
Daarnaast worden door het jaar heen kleinere diaconale activiteiten georganiseerd voor de beide eigen geloofsgemeenschappen. Voor ‘In ’t Veld’ vertellen zij over het ontstaan van de werkgroep en de activiteiten die ze gezamenlijk ondernemen.
Hoe het zo’n 15 jaar geleden begon
De Oecumenische Diaconale Werkgroep is zo’n 15 jaar geleden gestart, toen nog als samenwerkingsverband tussen de Antonius van Paduakerk aan de Groesbeekseweg en de Opstandingskapel aan de van Slichtenhorststraat. De huidige Maranathakerk bestond toen nog niet. Deze ontstond pas eind 2008 uit een fusie van drie protestantse gemeenschappen, waaronder de Opstandingskapel. De samenwerking binnen de werkgroep diaconie werd destijds ingegeven door de locatie. De kerken lagen naast elkaar en er was een binnendoor van de ene kerk naar de andere. Maar ook na de verhuizing naar de Maranathakerk is de samenwerking doorgegaan.
Beide kerken hadden zo’n 15 jaar geleden al een eigen kleine diaconale werkgroep. Door de samenwerking aan te gaan was het mogelijk grotere activiteiten op zich te nemen doordat er meer mensen in de werkgroep zaten en er twee geloofsgemeenschappen achter hen stonden. Maar de wil om samen te werken was niet alleen praktisch van aard. Ze wilden ook echt samen dingen oppakken. En wanneer je dingen samen oppakt is het van belang dat je elkaar kent. Om die wederzijdse kennismaking makkelijker te laten verlopen besloten ze de jaarlijkse rommelmarkt die tot dan toe afzonderlijk werd georganiseerd, samen te gaan organiseren. Vooral omdat een rommelmarkt laagdrempelig is. De Antonius van Padua had een jaar ervaring met het organiseren van een rommelmarkt maar de Opstandingskerk had dat al vele jaren. Op die ervaring zijn ze toen gezamenlijk verder gegaan. Met als resultaat dat dit jaar alweer de 15e rommelmarkt gezamenlijk werd georganiseerd.
Vanaf het begin werd de helft van de opbrengst van deze rommelmarkten besteed aan beide kerken (nu voor een) en de andere helft aan een diaconaal doel. Ieder jaar wordt door de werkgroep bepaald wat voor soort doel dat is. Eigenlijk is dat al heel lang Stichting Gast. Deze stichting helpt asielzoekers die formeel zijn uitgeprocedeerd maar nog steeds kans maken op een verblijfsvergunning. Stichting Gast biedt hen onderdak, leefgeld en medische en juridische bijstand. Maar ook een luisterend oor. Naast Stichting Gast heeft ook het hospice hier in Nijmegen een paar jaar een bijdrage gekregen, maar ook het NuNN (Nachtopvang Uit Noodzaak Nijmegen, nachtopvang voor dak-en thuislozen door henzelf gerund). Ook werd een keer een project in Roemenië gesteund. Een kindertehuis wilde graag een hekwerk rond het huis vanwege de vele loslopende honden. In Roemenië zijn dat zwerfhonden die erg opdringerig en soms gevaarlijk zijn. Het hekwerk werd uit de opbrengst van één van de rommelmarkten gefinancierd zodat de kinderen veilig buiten konden spelen.
Voelsprieten en antennes
Terugkijkend op de jaren van samenwerking zeggen Anneke en Desiree dat het vooral het grotere bereik is en het hebben van meer voelsprieten en antennes die van grote waarde zijn gebleken. Beiden vinden ze de samenwerking prachtig en zouden het niet anders meer willen. Wel is het contact tussen de geloofsgemeenschappen door de jaren heen minder intensief geworden. De oorzaak hiervan zien ze vooral liggen in het feit dat de Opstandingskapel wegens de fusie is verhuisd naar een andere locatie. Het vanzelfsprekende contact is weggevallen. Vanwege ouderdom is een deel van de gemeenteleden die actief waren in activiteiten van de werkgroep niet meegegaan naar de nieuwe geloofsgemeenschap van de Maranathakerk. 
Dat zie je bijvoorbeeld bij de deelname aan de vastenmaaltijden en bij de erwtensoepactie. Vóór de verhuizing was het aantal deelnemers uit katholieke en protestantse hoek fiftyfifty. Onder de druk van de omstandigheden is het aantal deelnemers vanuit protestantse hoek nu een stuk kleiner. Verder speelt een rol mee dat de twee protestantse gemeenten waarmee de Opstandingskapel gefuseerd is geen uitgesproken diaconaal profiel hadden, waardoor de aanwas en interesse voor dergelijke activiteiten niet zo groot is. Maar, één van de acties, de rugzakjes met schoolspullen voor kinderen in Oost-Europa en Zuid-Afrika, was een traditie uit een van deze gemeenschappen en die actie wordt nog jaarlijks gedaan.
Diaconaal versus liturgisch
De geschiedenis leert dat de oecumenische samenwerking op diaconaal gebied gemakkelijker is verlopen dan op liturgisch gebied. Die lag lastiger. Uiteindelijk werd destijds besloten slechts enkele keren per jaar een gezamenlijke dienst te organiseren. Tijdens deze vieringen gingen beide voorgangers voor, maar in één van de geloofsgemeenschappen werd de dienst inhoudelijk voorbereid. Men hield daarbij rekening met de gewoonten en gebruiken van de andere geloofsgemeenschap, bijvoorbeeld in de liedkeuze, om hen tegemoet te komen.
Makkelijker toegang tot elkaars kerken
Omdat er wordt samengewerkt kan er dus meer worden opgepakt. Daardoor kunnen er jaarlijks twee grote acties op touw worden gezet die Nijmegen-breed door bijna alle katholieke en protestantse kerken worden gedragen. Het gaat dan om de kerstpakketenactie en de voedselinzamelingen voor de Voedselbank. Een grote meerwaarde van de samenwerking is daarbij dat je gemakkelijker toegang krijgt tot elkaars kerken. Wanneer dergelijke acties alleen als katholieke of alleen als protestantse kerk ondernomen worden, zou het waarschijnlijk lastiger zijn om ingang te vinden bij de andere kerken.
De voordelen hiervan doen zich vooral gelden bij de twee genoemde projecten. De kerstpakkettenactie is daarvan het omvangrijkste. Naast het samenstellen van pakketten voor vluchtelingen, worden er ook pakketten samengesteld voor de cliënten van de Voedselbank en voor de gezinnen die worden ondersteund door Home Start (een organisatie die ondersteuning verleent aan ouders met jonge kinderen, die het tijdelijk moeilijk hebben). In 2013 werden er door de deelnemende katholieke en protestantse kerken in Nijmegen 593 kerstpakketten samengesteld, in 2014 waren het er 645. Er waren alleen al voor de cliënten van de Voedselbank 550 pakketten nodig.
Maar ook de voedselinzamelingen worden door de meeste kerken in Nijmegen gedragen. Hiervoor organiseert de werkgroep jaarlijks twee inzamelingen, in mei en in september. De werkgroep verzorgt hiervoor de folders en coördineert de inzamelingen zelf. Deze neemt vier weken in beslag. Tijdens de eerste week worden de folders uitgereikt, daarop volgen drie weken waarin mensen houdbaar voedsel kunnen inleveren. Na vier weken wordt het ingezamelde voedsel opgehaald door de Voedselbank. Die deelt ze dan wekelijks uit aan de cliënten van de Voedselbank, op vijf punten in Nijmegen, waaronder een kerkgebouw en wijkcentra.
Een actie, die jaarlijks plaatsvindt, is de rugzakjesactie met schoolspullen voor Dorcas, een christelijke hulporganisatie die actief is in Oost-Europa en Afrika. Nu heeft Dorcas echter laten weten te willen stoppen met deze actie omdat het goedkoper is de schoolspullen in Oost-Europa of Afrika zelf aan te schaffen dan de spullen van hieruit daar naartoe te vervoeren. Toch heeft de werkgroep er moeite mee om met deze actie te stoppen. Zoveel mensen uit de beide geloofsgemeenschappen hebben er veel plezier in een zakje met schoolspulletjes voor deze kinderen samen te stellen. Zo is er een vrouw die het rugzakje aan haar prikbord in de keuken hangt en steeds wanneer ze tijdens het winkelen iets leuks tegenkomt het meeneemt voor in het rugzakje. Op die manier krijg je de meest leuke rugzakjes met schoolspulletjes waar iedereen plezier aan beleeft. Als werkgroep denken ze er daarom over deze actie zelf voort te zetten, nu voor het project Surya, dat zich richt op het grensgebied Oekraïne – Roemenië – Hongarije. De werkgroep moet dan wel zelf zorgen voor de rugzakjes die mensen kunnen vullen. Daar hopen ze natuurlijk gratis aan te komen, maar dat is nog niet gelukt. Zee hopen dat zich nog iemand meldt, die gratis zo’n 120 rugzakjes voor dit goede en leuke doel wil doneren.
Naast deze acties worden er jaarlijks nog enkele kleinschaliger acties georganiseerd. Zo werd de opbrengst van de gezamenlijke vastenmaaltijd – waarbij het gezamenlijke eten in de vastentijd centraal staat – de afgelopen twee jaar gedoneerd aan het Wereldvrouwenhuis Mariam in Nijmegen. In dit huis worden illegale vrouwen met medische problemen opgevangen. Daarnaast worden op twee momenten in het jaar kaartenacties gehouden. Rond Pasen worden er paaskaarten geschreven voor de patiënten van de Pompekliniek in Nijmegen (tbs-kliniek). Rond kerstmis worden kaarten geschreven voor uitgeprocedeerde asielzoekers die in het uitzetcentrum verblijven. Doel is vooral hen te laten weten dat ze niet alleen zijn. Ook worden jaarlijks twee keer zelf gebreide dassen uitgereikt aan dak-en thuislozen in Nijmegen en worden Douwe Egberts-spaarpunten ingezameld waarmee de Voedselbank gratis pakken koffie krijgt van Douwe Egberts. Toen de werkgroep hoorde van deze mogelijkheid stuurde zij hierover een mail naar alle parochies en gemeenten in Nijmegen. Die haalden gezamenlijk 1800 pakken gratis koffie op voor de Voedselbank Nijmegen. De beide kerken Antonius van Padua en de Maranathakerk verzamelden samen 85 pakken. Tenslotte wordt jaarlijks de erwtensoepactie gehouden, waarbij gemeenteleden en parochianen zelf erwtensoep maken en deze verkopen tijdens de Zevenheuvelenloop. De opbrengst hiervan is voor Straatmensen voor Straatmensen, een organisatie in Nijmegen die maaltijden serveert aan dak-en thuislozen. De kosten voor het maken van de erwtensoep worden vergoed, de meeropbrengst gaat naar Straatmensen voor Straatmensen. In de praktijk blijkt vaak dat degenen die de erwtensoep koken hiervoor geen vergoeding vragen. De hele opbrengst gaat dan rechtstreeks naar Straatmensen voor Straatmensen.
Toekomst
De werkgroep houdt voortdurend ogen en oren open voor vragen die zich uit de samenleving aandienen. Zo weten parochianen en gemeenteleden Anneke en Desiree gemakkelijk te vinden wanneer er iemand of een organisatie hulp nodig heeft. Maar ook met het sociale wijkteam is overleg over mogelijke behoeften bij bewoners in de wijk. Heeft iemand bij Stichting Gast iets nodig, bijvoorbeeld een wasmachine, dan doet een briefje op het prikbord soms wonderen. En komende vergadering wordt er overleg gepleegd over de mogelijkheid om iets te gaan doen voor NL-Doet. Zowel Anneke als Desiree prakkiseren er geen moment over of ze dat als geloofsgemeenschappen alleen zullen ondernemen of gezamenlijk. Het samen oecumenisch diaconaal optrekken is voor hen zo vanzelfsprekend geworden dat die vraag niet meer gesteld wordt. Ze stralen beiden, wanneer ik hen daarnaar vraag. Ze zouden deze oecumenische samenwerking niet meer willen missen.
Door: Hanneke Arts-Honselaar