Op vrijdag 8 november kwamen leden en geïnteresseerden bijeen voor een studiemiddag over het Concilie van Nicea in de Sint Jozefkerk van Oss. De aanwezigen werden in zowel het boekje als de reacties getrakteerd met thema’s en vragen voor reflectie en gesprek.
De voorzitter van de vereniging, prof. dr. Marcel Sarot, opende de middag. Hij wees op een centrale thematiek van het concilie: de eenheid van de wereldkerk. Dit kwam op allerlei manieren terug. Op de eerste plaats het samenkomen in een concilie zelf, maar ook het opstellen van een gezamenlijke geloofsbelijdenis, het komen tot een gezamenlijke paasdatum, en het toestaan van één bisschop per territorium. Dit oecumenisch perspectief klinkt door in het boekje van prof. dr. Peter Nissen, geschreven in opdracht van de vereniging ter gelegenheid van het herdenkingsjaar 2025, en bedoeld om op parochie- en gemeenteniveau in gesprek te gaan over, zoals dr. Arjan Plaisier vervolgens verwoordt, ‘wezenlijke onderwerpen’. In afwezigheid van prof. dr. Nissen, presenteert Dr. Plaisier het boekje met de vraag waarmee de inleiding begint: ‘waarom zouden we aandacht besteden aan een concilie dat zeventienhonderd jaar geleden heeft plaatsgevonden?’ (p. 2). Dr. Plaisier geeft aan dat het vieren van het concilie niet vanzelfsprekend is. Het concilie is ook een voorbeeld van onder andere een grote invloed van de keizer op de kerk en de hellenisering van het christelijke geloof. Toch geeft dr. Plaisier aan dat het concilie juist nu herdacht moet worden. Deze tijd van kerkscheuringen, zowel Oost en West als Rome en Reformatie, vraagt om ‘de klare lucht van Nicea.’ Er bestaat onderliggend aan de verdeeldheid een gedeeld geloof in het primaire, dat is, God die zichzelf openbaart als Vader, Zoon en Geest, en de mens die, vanuit zijn besef van zondigheid, smeekt om vergeven en herschapen te worden.
Met de studiemiddag geopend en het boekje gepresenteerd, reageerden dr. Martijn Pouw en ds. Renate Japenga-Gudde na een korte onderbreking op de tekst. Dr. Pouw, zojuist tijdens de algemene ledenvergadering voorgesteld als bisschoppelijk gedelegeerde voor de oecumene namens het aartsbisdom Utrecht, prees het boekje voor het inzichtelijk maken van het concilie en als poging om gesprek aan te gaan. Dr. Pouw, echter, uitte kritiek op de beginzin van het derde kopje: ‘Kerkenwerk is mensenwerk’ (p. 9). Hij benadrukte dat de kerk ‘en-en’ is: menselijk én goddelijk van aard. Dit geldt ook voor haar beraadslagen, waarin de Heilige Geest, zowel toen als nu, hoofdrolspeler is. Dit brengt dr. Pouw op het volgende hoofdstuk in het boekje, over synodaliteit. In de recente synode over synodaliteit wordt bevestigd dat de Heilige Geest ook door leken spreekt, zoals ook Lumen Gentium zegt. Echter, tijdens het Concilie van Nicea zweeg de keizer over inhoudelijk theologische kwesties, omdat hij wist dat hij daar niet deskundig over was. Dit wijst erop dat bijdragen aan het gesprek over theologische kwesties vraagt om een permanente vorming en het onderscheiden van de geesten in gemeenschap met God en elkaar. Ds. Japenga-Gudde’s reactie is autobiografisch van aard. Ze vertelt hoe zij als kind gefascineerd raakte door de woordkeuze van de Niceaanse geloofsbelijdenis: ‘God uit God, licht uit licht, waarachtig God uit waarachtig God.’ In haar studie theologie vroeg zij zich af hoe zich te verhouden en hoe toegang te krijgen tot zulke traditionele woorden. Zij vindt er uiteindelijk houvast en richting in. De geloofsbelijdenis dient als leermiddel, waarbij steeds andere woorden naar boven komen. Ze benadrukt dat een gedeelde geloofsbelijdenis tevens samenbindt, niet slechts met de lokale gemeenschap maar ook met de wereldkerk. Ze noemt het een ‘samen drinken uit de ene bron.’ In deze politiek woelige tijden wordt dat steeds belangrijker.
De studiemiddag eindigde met een avondgebed. Hierin ging mgr. de Korte voor, waarbij hij opmerkte dat de godsvraag een kritiek punt van onze tijd is, maar dat er tijdens de studiemiddag gesproken is over de drie-ene God als een vanzelfsprekendheid. Het roept de vraag op welke taal er nodig is om als christenen dit geloof over te brengen in deze tijd.
Lees het boekje over het Concilie van Nicea van Peter Nissen door te klikken op een van de twee onderstaande knoppen:
