Geloven is een ontdekkingsreis die een leven lang duurt. Maar in onze tijd met zijn talloze mogelijkheden ook wel een beetje eenzaam. De voorgegeven vormen zijn allang niet meer vanzelfsprekend. Op veel plaatsen in Europa bevindt het kerkelijke en religieuze leven zich al decennia in een neerwaartse spiraal. Dat neemt niet weg dat er mensen zijn in onze seculiere tijd die een intensieve zoektocht ondernemen om hun verlangen naar God inhoud en vorm te geven. Het boek “Knielen in kerk en klooster”, samengesteld door Herman Speelman en Gert Mink is daar een mooi voorbeeld van.
De bundel, een gezamenlijke uitgave van Adveniat en JongBloed Media, bevat zo’n twintig essays van katholieke en protestantse auteurs van naam over hun persoonlijke omgang met God. Dat sluit weliswaar goed aan bij de hedendaagse belevingscultuur, maar voor academisch gevormde theologen is het helemaal niet zo vanzelfsprekend om zich in de ziel van hun geloofs- en gebedsleven te laten kijken.
Kernachtig klinkt in het voorwoord van Br. Bernardus Peeters, voormalig abt van het klooster van de Trappisten in Berkel-Enschot en tegenwoordig Generale Abt van de Cisterciënzers van de Strikte Observantie, de boodschap van deze bundel: “Wil de Kerk, het klooster, of welke christelijke gemeenschap dan ook toekomst hebben, dan zal zij voor moeten gaan op de weg van het knielen, alleen én samen.” De crisis van het religieuze en kerkelijke leven wordt allereerst gezien als een crisis van het gebedsleven. Geestelijke vernieuwing en opbouw kan alleen maar gaan langs de weg van het gebed.
Het is niet toevallig dat broeder Bernardus gevraagd werd om het voorwoord bij deze bundel te schrijven. Herman Speelman, één van de twee redacteuren, heeft als predikant en protestantse kerkhistoricus onder andere in het klooster van de Trappisten de katholieke liturgische traditie ingedronken. Het eerste deel van het boek (23-88) bevat een essay van Erik de Boer over het werk en gedachtegoed van Speelman en een uitvoerig interview van Hans Kronenburg met Speelman over Calvijn, zijn fascinatie voor de Catholica en zijn visie op oecumene. Deze ouverture heeft te maken met het ontstaan van het boek in verlengde van het afscheid van Herman Speelman van de kerkhistorische vakgroep van de Theologische Universiteit Kampen.
Op grond van het eerste deel zou je kunnen verwachten dat de bijdragen in het tweede deel ”Alleen samen en samen alleen” ook in het teken zouden staan van de uitwisseling tussen katholieke en protestantse liturgische tradities en vormen van gebedsleven. Maar dat is niet zo. Zeventien auteurs belichten vanuit een persoonlijke invalshoek en eigen traditie dimensies van geestelijk leven. Aan de orde komen Vormen van kerkelijke spiritualiteit, Monastieke spiritualiteit, Bidden als ambtsdrager, bidden met de Psalmen en Bidden in het dagelijks leven.
Geraakt werd ik onder andere door de bijdrage van Mattijs Ploeger (oud-katholiek) die de betekenis duidelijk maakt van een vaststaande liturgie. We vieren in de liturgie niet alleen wat we toch al meenden en geloofden, maar door te vieren participeren we – op onze eigen manier – in het geloof van alle tijden en plaatsen. Wij zingen, bidden en vieren het geloof in. Ook de andere bijdragen zijn zeer lezenswaardig en laten iets zien van het geestelijk leven van de auteurs. In het geheel van deze bundel worden zo wel degelijk bruggen geslagen.
Deze bundel biedt een goed vertrekpunt voor het oecumenische gesprek in gemeente en parochie over de liturgie van de Kerk, het getijdengebed en het belang van het dagelijks gebed.
Herman Speelman en Gert Mink (red.) Knielen in kerk en klooster. Katholieke en protestantse theologen over hun geloven. Adveniat / JongBloed Media 2024 ISBN 9789493395039 € 29,99 286 pp.
Tekst: Geert van Dartel
