Na een lange periode van voorbereidingen is de herdenking van 500 jaar Reformatie op 31 oktober j.l. officieel van start gegaan in de Evangelisch-Lutherse kerk aan het Spui in Amsterdam. Daar werd ‘s morgens een bijzondere Lutherse viering gehouden en ’s middags een gezamenlijke viering onder auspiciën van de Protestantse Kerk in Nederland.
Tijdens deze middagdienst werd een rol met Luthers 95 stellingen binnengedragen en werd gezamenlijk gekeken naar de televisie-uitzending uit Lund, waar Paus Franciscus op datzelfde moment deelnam aan een feestelijke dienst bij de start van het herdenkingsjaar.
Wat ben ik blij dat wij als Lutheranen dit 500 jarig jubileum niet alleen herdenken, maar dat doen samen met de andere kerken. Gelukkig zijn we nu zo ver dat we gezamenlijk bijeenkomen voor God’s aangezicht en met elkaar bidden en zingen tot zijn eer. Dat werd wel tijd. Voor mij is de herdenking vooral een kans om elkaar te herontdekken en de onderlinge banden aan te halen. Ik bid dat we die kans met zijn allen grijpen en stap voor stap verder zoeken naar meer en betere samenwerking. Of het realistisch is om te verwachten dat de kerken ooit weer één worden, weet ik niet. Maar ik hoop het wel. En samenwerken met het visioen van eenheid voor ogen zal ons beslist inspireren en stimuleren en naar buiten toe geloofwaardig maken.
Ontdekken hoezeer de liefde van God ook de ander geraakt heeft
Om samenwerking te starten of – waar die al bestaat – uit te breiden, biedt de herdenking van 500 jaar Reformatie een geweldige gelegenheid. Het samen herdenken brengt mensen bij elkaar om te ervaren hoeveel ze delen en hoe waardevol het is om elkaar daarvoor te ontmoeten en persoonlijk te leren kennen. Kerkleiders doen dat al een aantal jaren, maar het is erg belangrijk dat gewone gelovigen dit ook meemaken.
Mensen zijn zo onbekend met elkaar en elkaars geloof, en daarnaast zijn er zoveel vooroordelen. Elkaar in de ogen kijken en ontdekken hoezeer de liefde van God ook de ander geraakt heeft, kan mensen nieuwsgierig maken naar meer contact en een proces in gang zetten waarin mensen naar elkaar toe groeien. Dat zal niet van de ene dag op de andere gaan. Maar het kan beginnen waar officiële interkerkelijke contacten tussen kerkleiders aangevuld worden met ontmoetingen tussen de gewone gelovigen.
Daarom vind ik het op grote schaal ontmoeten en samenkomen rond het jubileum van grote waarde. Gepland zijn gezamenlijke erediensten, zoals bijvoorbeeld door de Protestantse Kerk in Nederland georganiseerd is in de vorm van een estafette door alle provincies. Daarnaast allerlei andere bijeenkomsten met lezingen, toneelvoorstellingen, concerten en gesprekken. Er is keus genoeg om op enig moment deel te nemen aan de herdenking.
Ik hoop dat veel mensen belangstelling hebben voor deze gezamenlijke activiteiten en de ontmoeting met elkaar. En vooral dat ze over de drempel zullen stappen van het oude en vertrouwde naar het nu nog vaak onbekende, maar zeker uitnodigende nieuwe.
Niet iedereen zal die stap wagen, maar waar mensen vertrouwen op de Ene Heer moet het lukken. Het ene lichaam van Christus is te kostbaar om elkaar uit de weg te blijven gaan.
Werken aan de éénheid van de Kerk mag dan voor een deel werk zijn van kerkleiders en theologen. Het zal mooi zijn als het lichaam van Christus in zijn geheel weer tot leven zal komen. En dat omvat alle gelovigen. Wij allen zijn tenslotte geroepen om de goede boodschap van Jezus Christus in het leven concreet vorm te geven en met elkaar en anderen te delen.
Samen zoeken naar wat ons bindt
Het belang van persoonlijke ontmoeting geldt niet alleen voor Rooms-Katholieken en Protestanten, maar ook voor andere geloofsgemeenschappen: joodse, islamitische en anderen. We kunnen het ons in deze tijd niet permitteren nieuwe muren op te trekken, mensen buiten te sluiten of weer nieuwe hokjes te creëren. Laten we daarom de mensen met een ander geloof niet vergeten en ook hen laten delen in wat ons dierbaar is. Niet om ons geloof aan hen op te dringen, want dat werkt niet en zou getuigen van gebrek aan respect voor hun geloof. Laten we samen zoeken naar wat ons bindt. Samen staan we als gelovigen beslist sterker in de seculiere wereld van vandaag dan ieder afzonderlijk. Ik hoop dat we daarbij niet in de oude fout vervallen dat we denken dat mensen die in Christus geloven beter zijn dan anderen. Het is wel duidelijk dat we niet beter zijn. En welke christen weet hoe de Geest waait? Ook in anderen die de naam van Christus niet dragen, kan God’s liefde gezaaid zijn. De Geest waait tenslotte waarheen hij wil. Daarmee kunnen we een voorbeeld geven aan de wereld om ons heen en mensen aan het denken zetten.
Hier ligt een nieuwe uitdaging
De Reformatie die 500 jaar geleden begon, heeft niet alleen op het gebied van kerk en geloof grote veranderingen gebracht. Het heeft mensen door de eeuwen heen kritisch aan het denken gezet over maatschappelijk relevante thema’s zoals vrijheid en gerechtigheid. Die onderwerpen spelen nu nog en vragen om nieuwe doordenking. Hier ligt een nieuwe uitdaging die al door een enkeling is opgepakt. Ik hoop dat de herdenking van 500 jaar Reformatie mensen zal stimuleren verder te gaan met deze kritische overdenking tot heil en zegen voor allen. In iedere tijd opnieuw worden mensen in de naam van God die Liefde is, geroepen om in de geest van de Liefde een bijdrage te leveren aan de samenleving. En dat is in de wereld van vandaag heel hard nodig.
Dit gaat verder dan de oecumene van Rooms-Katholieken en Lutheranen en andere Protestanten en is in eerste instantie het werk van theologen en filosofen. En dat kunnen we rustig aan hen overlaten, maar moeten wij wel met belangstelling volgen en de onderwerpen die toegankelijk zijn voor een groter publiek oppakken. Dankbaar ben ik al vast voor wat bereikt is in oecumenisch opzicht tussen Katholieken en Lutheranen. Dit ligt voor een deel vast in “Van conflict naar gemeenschap” een rapport van de Luthers/Rooms-katholieke commissie voor eenheid en in het “Gemeenschappelijk gebed” opgesteld voor gezamenlijke luthers-katholieke herdenking van de Reformatie in 2017.
Iets anders dat bereikt is, is dat het oecumenisch overleg tussen Katholieken en Lutheranen voortgaat en dat beide tradities samen verder zoeken hoe ze nader tot elkaar kunnen komen. Ik hoop dat de herdenking van de Reformatie een stimulans is voor de voortgang van deze discussies en dat er vele andere gesprekken zullen volgen. Én dat de resultaten van gesprekken en studies niet alleen ter kennisgeving worden aangenomen, maar dat ze vooral doordringen tot de belevingswereld van alle gelovigen en hen motiveren om er samen werk vann te maken. Moge het besef ontstaan dat wij-samen zijn geroepen door onze Heer Jezus Christus om zout van de wereld te zijn alsmede het verlangen om daar samen aan te werken in een wereld met grote zorgen en noden.
Fia Tempelaar-van Leeuwen is luthers emerituspredikant van de Protestantse Kerk in Nederland.