Wat ik hoop en verwacht van de herdenking van de Reformatie voor mijzelf en mijn eigen kerk (de Protestantse Kerk van Nederland)?
Dat zij waarlijk katholiek blijft: gericht op het geheel van de kerk.
Kerk van alle tijden en plaatsen
Mijn naam heb ik te danken aan de vrouw van Johannes Calvijn: Idelette de Bure, een weduwe van een doopgezind predikant uit Luik, naar wie ik vernoemd ben. Deze naam bood mij samen met de hervormde pastorie waarin ik opgroeide een stevige protestantse ondergrond, maar als kind leerde ik al dat dit niet zaligmakend was. Er waren belangrijke verbindingen te leggen met de Rooms-Katholieke Kerk, maar ook met de Joodse Synagoge. De kerk was voor mij van jongsafaan verbonden met de kerk van alle plaatsen en tijden, die weer verbonden was met de joodse traditie. In Almelo, waar mijn vader predikant was, stonden synagoge en kerk destijds aan hetzelfde plein en kerkten rooms-katholieken en hervormden jaarlijks in elkaars kerk. 1 maart 2017 zal het 25 jaar geleden zijn dat ik door mijn vader bevestigd werd in het ambt van predikant. Voor mij is 2017 ook in dat opzicht een gedenkwaardig jaar.
Willibrord
Twee weken voor ik predikant werd ben ik in het huwelijk getreden met Henk Schoon, die priester is geworden in de Oud-Katholieke Kerk. Zelf ook oud-katholiek worden is voor mij –hoewel ik me er zeer thuis voel – nooit een serieuze optie geweest. Buiten het feit dat er toen nog geen vrouwelijke priesters waren, was het voor mij duidelijk dat mijn taak in de protestantse kerk lag: om het daar aangetroffen katholieke geloofsgoed te bewaren en over te leveren. Als mensen mij in mijn voorgaan te ‘katholiek’ vonden verwees ik hen naar de beide protestantse dienstboeken, die in deze jaren verschenen, waarmee de katholieke traditie levend kon blijven. Deze dienstboeken hielden mij naast de kerkruimte met de gewelfschilderingen van de prachtige St.Pancras-of Zuiderkerk van Enkhuizen op het katholieke spoor.
In 2010 werd ik voorganger in Vleuten, vanouds verbonden met Willibrord. Temidden van de gloednieuwe vinexwijken van Leidsche Rijn voel ik me in toenemende mate verbonden met deze heilige. Al gauw legde ik contact met de pastoor van de Rooms- Katholieke Willibrordkerk. Samen organiseren we de jaarlijke Willibrordvespers en- lezing op 7 november. Kardinaal Eijk beet in 2011 het spits af. Ik ontdekte zelfs een kloostergemeenschap in het oude dorp: die van de zusters van Maria Postel en regelmatig bid ik met hen het middaggebed mee. Mijn geluk kan niet op om in in dit missiegebied dat Leidsche Rijn heet in verbondenheid met rooms-katholieken en in het spoor van Willibrord kerk te mogen zijn.
Stap verder
Veel prachtig katholiek erfgoed, dat ooit met de misstanden mee overboord was gegooid, kan nu ook door protestanten weer omarmd worden. Tomas Halik omschreef het ooit zo: ‘Waar de katholieke (algemene) kerk de bijdrage van de reformatie volsterkt zou afwijzen, daar zou ze niet volkomen katholiek zijn, ze zou verarmen. En waar anderzijds het protestantisme zichzelf niet ziet als een deel van de ‘katholieke context’, als een aanvullend element van het bestaande katholicisme, maar als vijand, daar verliest het zijn wortels en diepte’.
Mooi, maar ook in Vleuten hoor ik bij tijd en wijlen weer het aloude adagium: ‘het is allemaal zo rooms’. Naast het vaste stramien van een liturgie ook nog: kaarsjes branden in de ‘gedachte-nis’, vespers vieren midden in de week, het zalven van dopelingen en een dominee die een kruisje slaat.
Zal het dan altijd zo blijven dat protestanten enkel hameren op een goede preek en de liturgie maar op de koop toe nemen? En dat katholieken, zoals Herman Finkers, denken dat een dominee in een eredienst alles zelf verzint. Waarom kunnen protestanten en katholieken elkaar juist niet versterken in plaats van elkaar steeds maar weer in hokjes blijven duwen? De oecumene van vandaag vraagt een stap verder, de gebruikelijke stereotypen voorbij. Voor mij was zo’n stap de oprichting van het Oecumenisch Forum voor Katholiciteit, dat in het najaar van 2012 met een ‘Katholiek Appel’ de kerken op riep ernst te maken met het geloof in ‘de ene heilige katholieke en apostolische kerk’ door zichzelf de vraag te stellen in hoeverre zij katholiek zijn. Sindsdien ben ik steeds meer gaan inzien dat katholiciteit een wezenskenmerk is van de kerk, niet alleen van de Rooms-en Oud Katholieke-, maar ook van de Protestantse Kerk.
Herdenking van de Reformatie in eigen gemeente
In Vleuten vieren we geen 500 jaar protestantisme, maar proberen we juist in dit bijzondere gedenkjaar als protestanten verdieping te zoeken en verbindingen te leggen met katholieken. We zijn dit jaar op 31 oktober jl. begonnen met een gezamenlijke gebed, samen met de Rooms-Katholieke Kerk en hopen dat op 31 oktober 2017 te herhalen. Zelf ben ik zeer geinspireerd geraakt door het rapport van Rooms-Katholieken en Lutheranen ‘Van Conflict naar Gemeenschap’: er is in deze oecumene inmiddels zoveel puin geruimd en misverstanden opgehelderd, maar wat weten mensen op het grondvlak van de kerken daar nu eigenlijk van? In mijn kerk, maar ook in de werkgemeenschap met collega’s zoek ik het gesprek hierover op: wat waren in de 16e eeuw de belangrijkste geschilpunten en wat zijn die nu? En zijn die geschillen te overwinnen? Ik sta nu al versteld van de onkunde op dit gebied, ook die van mijzelf, maar ben ook vol hoop omdat er met goede aandacht en uitleg veel gewonnen kan worden. Als we maar eens verder keken dan ons eigen kerkelijk erf!
Wat betekent dit voor de Kerk van vandaag en morgen?
Ik heb in korte tijd in Vleuten meer dan 50 kinderen mogen dopen en juist deze kinderen heb ik dit gedenkjaar voor ogen. Ik voel een grote verantwoordelijkheid ten opzichte van de wijze waarop ik hen voorga in de liturgie en wat ik hen leer in de catechese. Ik doe er alles aan om ook voor hen de verbinding te laten leggen met de katholica, de Kerk van alle tijden en plaatsen. Dat naast woorden ook stilte belangrijk is in de kerk en het branden van een kaarsje voor wie er niet meer zijn, dat we eerbiedig gaan staan bij de Woorden van het Evangelie, waarmee onze Heer zelf de ruimte vult, ons ingegeven door een oecumenisch dienstrooster, hoe we gezamenlijk gericht naar het Oosten onze gebeden uitspreken, hoe veelzeggend het is om te kunnen buigen en een kruisje te slaan, dat je hiermee in het water je doop kunt gedenken en wat voor feest het is om brood te ontvangen, te breken en te delen…en nog veel meer.
In de hoop dat deze kinderen ooit weten wie ze zelf zijn in de ontmoeting met joodse, islamitische of andere wel of niet religieuze kinderen. Dat ze op de vraag wat zij zelf zijn zullen zeggen: katholiek of protestant, maar dat dat uiteindelijk om het even is. Dat ze weten mens te zijn voor Gods heilig aangezicht!