Europa kan niet meer wegkijken van de vluchtelingendrama’s in het Middellandse zeegebied. Ook helder wordt, dat onder die vluchtelingen veel Syriërs zitten, die naar Egypte trokken om de oorlog te ontlopen. Maar ook Egypte is voor hen niet meer een veilige plek. Overigens is de Middellandse zee niet de enige bedreiging in het vluchtverhaal.
In Bulgarije en Griekenland komen ze in gevangenissen en krijgen niet voldoende voedsel. Ook Italië werkt niet mee. Wie Turkije illegaal binnenkomt, komt niet meer weg. Mensenhandelaren bedriegen hen. De vluchtelingen zijn volledig speelbal tussen diverse groepen. En dat geldt niet alleen voor Syrische christenen, maar ook voor Afrikanen en moslims. Wie kan vlucht per vliegtuig, wie dat niet kan betalen gaat de gevaarlijke routes.
Een Syrische migrantenstem
De Syriërs die de Middellandse zee overleefden, hebben mogelijk drie dramatisch bedreigende situaties achter de rug, zijn mogelijk driemaal ontsnapt. Dat is drama. En dat is machteloosheid voor alle partijen die niet aan het schieten zijn. Drama, dat niet zomaar is op te lossen. Kerk in Actie werkt in Syrië, en haalde onlangs bisschop Jean Kawak van de Syrisch Orthodoxe Kerk naar Nederland.
Zoals altijd rond zulke dramatische situaties, roepen niet alle stemmen om hulp om eenzelfde soort hulp. In een ontmoeting die georganiseerd was rond bisschop Kawak, werd dat ook helder. Een vertegenwoordiger van de World Council of Arameans pleitte sterk voor hulp alleen aan christelijke groepen. Dit omdat niemand anders die zou helpen. Johny Messo, voorzitter, sprak in dit geval vooral over de 1.500 Syrische vluchtelingen die zij in Turkije kunnen bereiken, en die alles nodig hebben. Als bijzonder historisch accent merkte hij op, dat de Aramese christenen ook thuis zijn in Turkije: “Daar vluchtten we weg na de Eerste Wereldoorlog, we
komen dus uit die regio.” Hij pleit ervoor, om de Arameers niet alleen als een kerkgenootschap te zien, maar als een volk. Hij wil die erkenning. Een pleidooi dat zeker ook samenhangt met de positie van migranten. Als volk erkend worden geeft je méér identiteit.
Een stem uit Syrië
Bisschop Kawak legt dan ook andere accenten in hetzelfde dramaverhaal. Hij benadrukt juist datgene wat christenen binnen Syrië het hardste nodig hebben, zoals wij dat ook al sinds 2003 horen van de dominicaan pater Yousif Thomas Mirkis in Irak. Kawak: “Ik weet het, er wordt bijvoorbeeld over Pakistan gezegd dat de moslims daar niet de christenen helpen. Best mogelijk, maar wij gaan dat dan niet kopiëren, dat zou de situatie alleen maar erger maken. Wij helpen mensen omdat ze hulp nodig hebben. Het geeft ons krediet, en het is onze roeping humaan te zijn. Door allen te helpen, geven we een ander signaal af juist in een strijd die sektarisch lijkt en gemakkelijk zo wordt voorgesteld.”
Met een stem die een krachtige rust uitstraalt, houdt de bisschop een bewogen pleidooi. “Het Syrische volk is niet sektarisch, wij hebben een mooi mozaïek van mensen in Syrië en we hebben het nodig dat dat blijft. Als christenen maakten we 10% uit van het volk, dat zal nu minder zijn. We zijn verdeeld over veel verschillende kerken, maar werken nauw samen in de Raad van Kerken van het Midden Oosten. Ook met de 72% Soennieten 15% Sjiieten hebben we goede relaties. Syrië is een land met een sterke coëxistentie tussen alle groepen. Wij waren een heel ontspannen samenleving, zonder sektarischeproblemen”.
Fije Duim van Kerk in Actie bevestigt dat, hij was vaak in Syrië. Leo van Leijsen van de Katholieke Vereniging voor Oecumene nuanceert het: “De mensen zijn erg vriendelijk, maar ze houden altijd iets achter, omdat ze niet open kunnen spreken.”
Bisschop Kawak ontkent dat niet, maar vraagt terug: “Ik ben het er niet mee eens dat de stam van Asad zoveel macht heeft. We hebben geen behoorlijk politiek systeem. Maar denk je, dat wat we nu hebben de oplossing is? Sinds het geweld van al die fundamentalistische groepen gaan steeds meer mensen van Asad houden. We waren wel veilig. We leefden als buren goed met elkaar. En nee, niet alle christenen zijn voor Asad. Ook onder christenen vind je alle soorten meningen. Maar we zijn wel allemaal bang van de groepen die nu proberen de macht te krijgen.”
Syrië, waar naar toe?
Bisschop Kawak zet het nog eens op een rij: “Syrië was een land van vreedzame coëxistentie tussen de diverse groepen. Op 15 maart 2011 begonnen er vreedzame demonstraties, die vroegen om bepaalde veranderingen, om meer vrijheden. Men vroeg niet om het aftreden van Asad. Er kwam een eerste escalatie van geweld, ook vanuit sommige demonstranten, die met stenen gooiden.In Homs, het hart van Syrië, kwam het tot een serieuze clash tussen leger en oppositie. Daarop kwamen er stemmen die het aftreden van Asad eisen, dat leidde tot verdere escalatie. Vervolgens merkten we dat diverse radicale islamitische groepen begonnen te strijden om de macht; groepen die uit buurlanden kwamen, die uit buitenlanden worden gesteund met wapens.”
“Die groepen dringen christelijke gemeenschappen binnen, dwingen tot bekering, vermoorden wie niet wil. Wij willen geen religieuze staat, ook niet een christelijke staat. Ik wil mijn overtuiging niet aan jou opdringen. Nu zijn er groepen die iets willen opdringen, met geweld.”
En dan wordt zijn pleidooi heel dringend: “Ga niet mee met Obama als die binnen valt, zoals jullie dat deden met Irak. We willen geen militaire interventie, daar hebben we slechte ervaringen mee, zie Irak, zie Afghanistan.” Op de vraag welke oplossingen de bisschop ziet, antwoordt hij: “Wij christenen zijn zonder verweer, we hebben geen wapens en willen ook geen wapens, uit overtuiging willen we die niet. Ook Paus Franciscus pleit voor een
andere weg naar vrede. Er moet dialoog komen, tussen alle partijen. Zonder dialoog kunnen we niets oplossen. Wij als Syrische christenen willen in Geneve kunnen meespreken. Niet om alleen voor onszelf te pleiten. We zoeken een oplossing voor Syrië als geheel. Wij hoeven niet apart beschermd te worden, we willen niet in een getto wonen. In Syrië zijn we allemáál in gevaar. Allemaal samen moeten we een weg vinden.”
“Als dit te lang gaat duren, zal er een verdeeld land zijn. Dat is niet wat we nodig hebben. We moeten nu de samenleving weer opbouwen, in dialoog, met een heleboel kleine Ronde Tafels, ontspanning tussen elkaar. En
dan een duurzame economie, onderwijs, een systeem van gezondheidszorg, een echt politiek systeem.”
“Misschien moeten de grenzen gesloten worden. Echt gesloten, dan kunnen er ook geen wapens meer binnen komen. En weet, er is geen onafhankelijke oppositie. Elke oppositiegroep zoekt steun in buitenlanden. We
hebben de kans nodig met elkaar in gesprek te gaan. Of het dan beter kan worden? We weten niet waar we zullen eindigen. Maar nu zijn we alles aan het verliezen.”
Hulpverlening binnen Syrië
“De Syrische Orthodoxe kerk in Damascus geeft waar ze kan humanitaire hulp. In de gemeenschap van de kathedraal zijn nu al 1500 families die moeten worden geholpen. Maar er is veel gebrek aan hulp. De groepen die om wapens vragen, krijgen wapens zonder dat er veel vragen worden gesteld. Wij vragen humanitaire hulp, en dan worden er heel veel voorwaarden gesteld. We krijgen niet genoeg hulp. Ook daardoor trekken steeds meer mensen weg. We geven noodhulp aan alle mensen die dat nodig hebben, en dan wordt niet gekeken naar geloof of afkomst. Humanitaire hulp wordt gegeven op basis van de ernst van de nood, en de beschikbare middelen.
Dat kan soms financiële steun zijn, of een woning huren voor mensen die door bombardementen hun woning verloren. Medische hulp aan gewonden, babymelk voor kleine kinderen. We proberen te helpen bij het herstel van huizen. We werken in het onderwijs. We willen bouwen aan een nieuw Syrië. Ik droom van een Syrië tegen geweld, voor verzoening, van een vredesproces en van gelijkheid. Ik wil in mijn land geen tweederangs burger zijn. Een Syrië zonder christenen zou ik erg vinden. Wij werden 37 na Christus gesticht, we spreken nog de taal van Jezus. Wij wonen daar, wij horen daar. We kunnen goed leven als minderheid, dat zijn we gewend. Maar een minderheid heeft stabiliteit nodig. Er is bij ons veel vermogen tot vreedzame coëxistentie, tot dialoog, tot verzoening. Wij hebben een diplomatieke, politieke oplossing nodig die we allemaal samen zoeken. En op dit moment is er veel meer hulp nodig dan er gegeven wordt. Ook dat verscherpt de situatie.” – Bisschop Jean Kawak
Dit artikel van Yosé Höhne-Sparborth kwam tot stand in samenwerking met Vredesspiraal, Kerk en Vrede