Onder de titel ‘Leven en dood (?) van de christenen in het Midden-Oosten’ hield professor Herman Teule op vrijdag 9 mei jl. in de aula van de Radboud Universiteit te Nijmegen zijn afscheidscollege. Daarin keerde hij zich tegen een pessimistische visie op de toekomst van de christenen in het Midden-Oosten.
Mensen uit binnen- en buitenland, oosterse en westerse christenen en vele anderen, vulden de aula van de universiteit op vrijdagmiddag jl. om 3 uur. Na een kleine 25 jaar verbonden te zijn geweest aan het Instituut voor Oosters Christendom, waarvan bijna 15 jaar directeur, en na 16 jaar hoogleraarschap aan de Radboud Universiteit, sprak Herman Teule zijn afscheidsrede uit.
Geen ’theology of extinction’
Teule haakte in op de titel van een invloedrijk werk uit 1994 van de Franse diplomaat Jean-Pierre Valognes, Vie et mort
des chrétiens d’Orient, “Leven en dood van de christenen in het Midden-Oosten”. Bij Valognes echter geen vraagteken, aldus Teule, zoals in de titel van zijn eigen rede. Valognes ziet geen toekomst voor de christenen aldaar. De verdwijning van aartsbisschop Yuhanna Ibrahim en pater Paolo Dall’Oglio en de moord op pater Frans van der Lugt plaatsen het gelijk geheel aan Valognes’ kant. Ook Philip Jenkins in zijn boek Het verloren Christendom (2008) komt met een visie waarop volgens Teule de christenen van het Midden-Oosten niet zitten te wachten. Een visie die geheel uitgaat van het verdwijnen van de christenen uit de regio, Jenkins’ ’theology of extinction’. Dit maakt van de christenen van het Midden-Oosten slachtoffers, terwijl ze dat niet waren in het verleden en niet (hoeven te) zijn voor de toekomst.
Actieve christelijke participatie aan samenleving…
Christenen hebben vanaf de komst van de islam naar het Midden-Oosten actief deelgenomen en bijgedragen aan de samenleving daar. Aan de hand van een gang door de geschiedenis legt de scheidende professor dit helder en duidelijk uit. Er was, bijvoorbeeld in de eerste Abassidische periode, een echte dialoog tussen christenen en moslims; er was een Arabischtalige christelijke theologie; Arabische christenen stonden zij aan zij met moslims in de culturele en politieke veranderingen van de 19e en 20e eeuw. Nog vele andere belangrijke voorbeelden passeerden de revue.
… ook in de toekomst
De bewering dat samenleven met de islam voor christenen onmogelijk zou zijn, is op historische gronden onhoudbaar. Het is een geschiedenis van vallen en opstaan. In zijn afscheidsrede analyseerde Teule de actualiteit. Het kan christenen en moslims voor de toekomst helpen als ze de geschiedenis van hun samen-leven kennen. Het verdwijnen van de christenen uit het Midden-Oosten is geen optie; het zou de ontkenning van juist die geschiedenis zijn. Er zijn in een recent verleden grote namen van christelijke theologen als Moubarac en Aoun te vinden, die werkelijk de dialoog met de islam zijn aangegaan. Ook voor de toekomst zag Teule o.a. in een christelijke theologie die zich aanpast aan de context, een te bewandelen weg naar een midden-oosterse samenleving waar de christenen niet verdwenen zijn of aan de zijlijn staan, maar er volledig deel van uitmaken.
Lof toegezwaaid
Tijdens de academische zitting zwaaiden velen professor Teule lof toe voor zijn belangrijke werk voor het oosters christendom en de studie ervan. Als laatste sprak de Syrisch-orthodoxe aartsbisschop van Nederland, Mor Polycarpus, en overhandigde Herman Teule een ingelijste tekst in het Aramees van de grote theoloog en dichter Efrem de Syriër.
Na het academische gedeelte volgde een druk bezochte receptie, waar men prof. Teule geluk kon wensen.
Foto’s (L. van Leijsen)
– Binnenkomst van de hoogleraren, rechts onder prof. Herman Teule
– Tijdens het afscheidscollege.
– Mor Polycarpus (links) biedt de ingelijste Efremtekst aan.