Al jaren komt Yousif Thomas Mirkis o.p. naar Nederland. Een dominicanerpater uit Irak. Lid van de Chaldeeuws-katholieke Kerk, een kerk van de Oost-Syrische ‘ritus’ in communio met Rome. Ze is een van de erfgenamen van het eeuwenoude christendom in deze regio, dat daar al in de 2e eeuw werd verbreid. Haar taal is het Aramees.
Meer dan ooit worden dit midden-oosterse oer-christendom en zijn mensen in hun meest onmiddellijke bestaan bedreigd. Door een verschijnsel dat zijn weerga niet kent en waarvoor de hele wereld op het moment zijn adem inhoudt: IS, de zogenaamde ‘Islamitische Staat’.
Dit keer komt Yousif Thomas Mirkis als bisschop naar ons land. Sinds januari van dit jaar is hij aartsbisschop van Kirkuk en Sulaymaniyyah, in de zogeheten ‘Vlakte van Nineveh’ in Noord-Irak. Zijn bisdom ligt maar enkele tientallen km van de frontlinie met IS. Sinds januari jl is niet alleen het individuele leven van mgr Mirkis drastisch veranderd, maar ook dat van velen van zijn geloofs- en landgenoten. Wie het nieuws heeft gevolgd, heeft de stromen noordwaarts van Yezidi’s en Irakese christenen kunnen zien in de media, op de vlucht voor IS. Velen van hun mensen werden in het gebied van IS zelf vermoord of verkracht.
Ontmoeting
Mgr Mirkis was onlangs eerst in Rome voor een cursus in het Vaticaan voor pas benoemde bisschoppen, deed daarna Parijs aan voor contacten met politici, media en christenen om te zoeken naar oplossingen voor de situatie, en was nu tijdens zijn familiebezoek aan Drente, waar zijn zus woont, van harte bereid om op vrijdag 9 oktober voor een dag over te komen naar Utrecht. In het Nicolaas-Monica-centrum van de plaatselijke Ludgerusparochie aldaar werd hij ontvangen door mgr Woorts, hulpbisschop van het aarstbisdom en pastoor van de parochie, en door Janneke Stegeman, Yosé Höhne-Sparborth en Geert van Dartel, die vanuit respectievelijk Kerk en Vrede, 2of3bijEEN/BBN en de Katholieke Vereniging voor Oecumene de ontmoeting hadden georganiseerd. Yosé Höhne-Sparborth heeft al 12 jaar contact met Yousif Thomas Mirkis en bezocht hem enkele malen in Irak. Na een gezamenlijke koffie en informele uitwisseling halverwege de ochtend stond er vanaf 11 uur een persconferentie met aansluitende interviews op het programma en ’s middags de publieksbijeenkomst.
Herder
Mgr Mirkis betoont zich deze dag een sterke persoonlijkheid, oogt ondanks de ernst van de situatie ontspannen, zij het op het einde van de lange zware dag in Utrecht ook zichtbaar vermoeid. Op en top intellectueel , ‘homme de culture’ ook, opgeleid zowel in Irak als het Westen in de theologie en de sociologie, met een dubbel doctoraat in de godgeleerdheid en de etnologie op zak. Is echter geen kamergeleerde, getuige zijn grote staat van dienst binnen allerlei baanbrekende activiteiten in de Kerk van Irak. In het bijzonder zij hier het hoofdredacteurschap vermeld dat hij bekleedde bij het gerenommeerde maandblad Al-Fikri Al-Masihi (De christelijke gedachte). Dit heeft een ruime verbreiding onder zowel christenen, moslims als aanhangers van andere religies. Toch kwam mgr Mirkis niet met kant-en-klare oplossingen naar Utrecht. Gevraagd naar de toekomst van de christenen in Irak: “Ik weet het niet. Ik ben geen profeet. Ik probeer degenen te helpen die voor voedsel en onderdak naar mijn diocees zijn gekomen, probeer met hen te delen wat ik heb; hun trauma’s te helen met medicijnen en gastvrijheid”. Hier sprak de herder die een plaatselijke kerkgemeenschap leidt die voor enorme uitdagingen staat.
Volstrekt nieuwe situatie
De aartsbisschop schetste het ongekende karakter van de uitdaging. En waagt zich daarmee aan een analyse die de verschillende aspecten van de crisis belicht. Met IS ontmoeten we een fenomeen, aldus de aartsbisschop, dat niet eerder vertoond is, zelfs niet te vergelijken met het Saddam-regiem of met Al-Qaida. Het lijkt op de ebola-epidemie, waar men ook niet weet wat men ermee aan moet. Voor Irak is het dichtbij, voor het Westen lijkt het een ver-van-mijn-bed-show, maar dat is schijn. “Irak is (slechts) de mond van de vulkaan.” Vroeg of laat zal IS zich ook in Europa in enigerlei vorm manifesteren. Met IS valt op geen enkele manier te onderhandelen, er is geen marge. Er zijn in het Noord-Irakese Mossul, de stad die ze hebben ingenomen, aparte gevangenissen voor moslim-geestelijken uit de soenna, de richting van de islam waartoe ook IS zich bekent; die geestelijken zitten daar gevangen omdat ze IS niet voldoende steunen, want je bent niet 99% voor ze, maar 100%! Moslims zijn so wie so de eerste slachtoffers van IS. Bij IS zien we de ideologisering van religie, het achterna hollen van gevaarlijke mythen. Arabische moslims konden nog even dromen van het herstel van het Gouden Tijdperk in de vorm van een nieuw Kalifaat, totdat ze uit die droom ontwaken; moslimjongeren uit het westen, de kinderen van de suburbs, waar ze leven zonder opleidingen en toekomstperspectief in een samenleving die ze niet weet te integreren, sluiten zich aan bij IS. Mirkis refereert aan Foucault’s boek ‘Waanzin in Europa’: “onze waanzin (in het Midden-Oosten) is de massa-waanzin”, de vloek van ‘communautarisme’. De vloek van Europa daarentegen is volgens Mirkis diens individualisme. Mirkis pleit er voor de armen ineen te slaan, om net als het naarstig zoeken naar een medicijn voor ebola, te zoeken naar oplossingen voor deze ‘epidemie’ die de wereld teistert. Bommen door het Westen, om het eigen geweten te sussen, het zal niet veel helpen; het kan IS wellicht stoppen, wat ook nodig is, maar is de oplossing niet; er moet meer gebeuren. Zo moet ook het Westen zich bijvoorbeeld hoeden voor de valkuil van ideologie à la IS; de contra-ideologie van het rechts-extremisme: ‘alle moslims zijn terroristen’.
Niet pessimistisch
Hoe niet te vallen in die val? “Jezus kan daarbij helpen: als we het Onze Vader bidden… God is de vader van alle leven”. Vanuit zijn geloof en vertrouwen in deze Vader betuigt Mirkis zich niet als een pessimist. “Christenen kunnen niet pessimistisch zijn. Na het duister van Stille Zaterdag komt de zondag van de Verrijzenis!” Wat de christenen in Irak betreft: wij blijven! “Wat kunnen we doen met 400.000 christenen in Irak? Allemaal visa aanvragen voor Europa of Australië…?”
Ommekeer: het teken van Jona
Bisschop Mirkis pleit voor ommekeer, ‘conversie’. Een appèl om zelf, van binnen, te veranderen. “Wé must return… I want you to return your way of thinking…” Hij brengt de oudtestamentische profeet Jona in herinnering. Nillens willens werd deze door God naar Nineveh – de regio van Mirkis’ bisdom! – gestuurd, niet om de mensen te vernietigen, maar ze te bekeren en te laten leven. Ommekeer. … “Als je [de medeklinkers van] de naam Nineveh – NiNWaY in het Aramees neemt, en die om-keert, op zijn kop zet, dan lees je Jona [YaWNaN]. Deze dwaze profeet die Nineveh om wilde gooien, híj werd zelf omgegooid, op zijn kop gezet. Nineveh werd niet omgegooid, ze werden bekeerd tot God, de Vader van Leven.”
Bij zijn initiatief voor ommekeer op 15 september jl in de Notre Dame van Parijs, heeft mgr Mirkis een gebed om vrede van Johannes Paulus II aanbevolen Bisschop Mirkis heeft het achtergelaten voor de oecumenische vesperdienst die na afloop van deze dag gezamenlijk in de kerk van het Nicolaas-Monica-centrum wordt gevierd. Als dit gebed op het einde wordt gebeden, eindigend met de woorden: “Geef ons Christus, de ware Vrede van deze wereld!”, dan heeft de bisschop zelf al doodmoe de lange reis naar Drente terug moeten aanvaarden – na een vruchtbare dag van ontmoeting en uitwisseling voor alle aanwezigen.
In deze impressie konden slechts enkele elementen van mgr Mirkis’ visie worden gesignaleerd. In een artikel in Pokrof 2014-nr 5, dat eind november verschijnt, zal er uitgebreider op worden ingegaan.
Afzonderlijke nummers van Pokrof zijn voor € 5 (excl. porto) te bestellen bij de Katholieke Vereniging voor Oecumene: secretariaat@oecumene.nl, 073-7370026.
Foto’s (KVvO/L. van Leijsen):
– Mgr Yousif Thomas Mirkis o.p. , Chaldeeuws-katholiek aartsbisschop van Kirkuk en Sulaymaniyyah (Noord-Irak), tijdens de persconferentie vrijdagochtend 9 oktober in Utrecht.
– Mgr Mirkis tijdens de publieksbijeenkomst o.l.v. middagvoorzitter dr Janneke Stegeman van Kerk en Vrede.
– Irakezen en Nederlanders luisteren aandachtig naar bisschop Mirkis’ betoog in de kerk van het Nicolaas-Monica-centrum in Utrecht.
– De drie organisatoren druk in gesprek tijdens de ochtendontmoeting, vlnr: Geert van Dartel, Yosé Höhne-Sparborth en Janneke Stegeman.