Het journaal van het Poolse NOS-journaal, TVP 1, begint als altijd om half acht. Het duurt zo’n 20 minuten, dan reclame, sport, reclame en het weer. Vandaag begon het ook om half acht. Het enige nieuwsitem was de herdenking van 70-jarig bevrijding van Auschwitz-Birkenau.
Overlevenden die hun verhaal vertelden kwamen in beeld, de president van Polen was de enige politieke functionaris, die ook de soldaten van het Rode Leger vermelde die het kamp bevrijd hadden. De boodschap van ieder was duidelijk. Het “nooit weer” is een geen politiek program maar een overtuiging van mensen zelf die zeggen: “in mijn eigen leven, door mijn handelen of als observant zal ik het niet toestaan dat het zich herhaalt.” En de aanwezige politici werden op hun verantwoordelijkheid gewezen. Rabijnen, rooms-katholieke, protestantse en orthodoxe geestelijken baden, een overlevende, nu een voorzanger, zong. Daarna was er een stille tocht naar een monument in het kamp waar in stilte mensen kaarsen bij plaatsten. Dit was het enige item, zonder reclame, sport, weersvoorspellingen. Daarna zou volgens de gids een film uitgezonden worden.
Live interview
De journalist van het journaal was echter met één van de overlevenden, die tijdens de herdenking haar verhaal hield, in contact gekomen en kon haar na het journaal interviewen. Dat gesprek, ongepland, werd live uitgezonden. Het maakte niet uit wanneer het eindigde. De interviewer hoefde niet veel vragen te stellen. Halina Beerenbaum vertelde onafgebroken over haar jeugd in het getto van Warszawa, Majdanek, Auschwitz.
Dat verhaal maakte indruk, op de kijker maar ook op de interviewer die haar alle tijd gunde. Ook op mij.
Wroclav
In de synagoge in Wrocław werd vandaag een bijeenkomst gehouden. Er is een kleine Joodse gemeente met, sinds een jaar of anderhalf, een inspirerende rabbijn. Maar er is ook een stichting van Bente Kahan, een Noorse actrice die hier tien jaar geleden is komen wonen en met haar stichting vooral cultureel Wrocław weer iets van het Joodse leven terug geeft. Met name dankzij haar inzet kon de gemeenschap de synagoge prachtig herstellen. Zij ensceneerde een programma rond Mordechaj Gebirtig, de jiddische dichter uit Kraków. Het klonk prachtig. Via haar website is het mogelijk een korte impressie te krijgen (you tube) http://fbk.org.pl/new/. Foto’s van de synagoge zijn ook op deze site en die van de Joodse gemeente te zien: http://wroclaw.jewish.org.pl/
Maar hier plaats ik graag een foto van die Jan Karski waar ik gisteren over schreef. In Kielce, in het huis waarin en waar omheen de progrom van 1946 plaats vond, staat nu de Anne Frank Tentoonstelling. Deze plek is nu eigendom van het Jan Karski Centrum. De initaitiefnemers van dit centrum zijn begonnen met een Jan Karski bank. In het centrum van Kielce staat een bank met daarop Jan Karski. En ieder die getuige was van de progrom, wordt elke keer als zij of hij er langs komt, zo als het ware herinnerd aan wat er gebeurd is.