In 1978, precies 40 jaar geleden, reisde ik af naar Engeland om het Southern Cathedrals Festival bij te wonen. Een jaarlijks terugkerend fenomeen waar de drie meest zuidelijk gelegen kathedralen roulerend als gastlocatie fungeren. Salisbury, Winchester en Chichester. Dat jaar was het de beurt aan Salisbury, de kathedraal die ik alleen kende van een olie op canvas schilderij door John Constable (1776-1837).
Vanuit Den Haag naar Hoek van Holland gefietst, toen de oversteek met de boot om vervolgens in 7 etappes naar de plaats van bestemming te trappen. Op het moment dat ik vanaf een glooiing oog in oog kwam te staan met de kathedraal ben ik even afgestapt om het moment te savoureren. De romantiek van het schilderij had nog niets aan schoonheid ingeboet.
In juli van dit jaar bezocht ik het festival opnieuw om me weer een week onder te dompelen in de voor mij ongeëvenaarde schoonheid van de Anglicaanse liturgie. Het gezongen woord en gebed als het hart van de liturgie. Keer op keer word ik diep geraakt door de muziek die zoveel doeltreffender is dan welke manier van spreken ook. De seculiere betekenis van het woord liturgie is: ‘Een dienstwerk voor het volk -‘De kerkelijke betekenis: ‘Deel nemen aan het werk van God.’ En ja, alles is begonnen bij het gezongen woord: “O come let us sing unto the Lord: let us heartily rejoice in the strength of our salvation.”
Choral Evensong
Zingen is bij uitstek de manier waarop mensen zich teksten eigen maken die niet van henzelf zijn. De ruimte van de liturgie binnen gaan, zichzelf laten aanraken. Daar weten ze in Engeland wel raad mee tijdens de dagelijkse Choral Evensong. Op twee lezingen na en het gesproken Onze Vader is alles immers gezongen.
Er zijn in Engeland 39 koorscholen verbonden aan kathedralen. Een traditie die bijna 1000 jaar bestaat. Dat is hoorbaar, voelbaar, zichtbaar.
Elk koor bestaat uit 16 jongenssopranen in de leeftijd van 7 tot 13. Na een intensieve toelatingsprocedure volgt een zeer gedegen opleiding.
Het koor wordt aangevuld met (meestal) 3 bassen, 3 tenoren en 3 mannelijke alten (countertenors).
Koorzetel
De koorzetels in de kathedraal van Salisbury zijn de oudste in Engeland. Rijk gebeeldhouwde kunstwerken. Daar kun je plaats nemen vlak achter het koor, als je tenminste op tijd binnen bent. Dan zit je heel comfortabel op een rijk geborduurd kussen. Duizenden steekjes geduld, ontelbare uren liefdewerk. Vanuit deze zetel, 800 jaar na de vervaardiging ervan, gaat mijn verhaal verder.
De Choral Evensong begint om 6 uur en duurt misschien drie kwartier. Toch was dat het dagelijkse hoogtepunt voor mij tijdens een festival waar elke minuut van de dag iets te beleven viel.
Heel sentimenteel, maar ik word al overmand door emotie wanneer de processie begint. ‘De muziek aankleden met kostbare gewaden. Liturgie is ook theater, het mag een schouwspel zijn.’ (citaat van prof. dr. G. de Leeuw). Daarna kan het grote genieten beginnen. Het valt niet uit te leggen zonder een muziekfragment. Ik koos voor Psalm 78, de op een na langste. Gezongen door het King’s College Choir uit Cambridge. Een oude opname uit de jaren ’70 onder de leiding van Sir David Willcocks met aan het orgel Sir Philip Ledger. Het was, in 1970, mijn eerste kennismaking met de gezongen Psalmen van David. Mijn muziekleraar aan de Pedagogische Academie liet ons tijdens een les een fragment horen en ik was meteen verkocht. Die plaat moest ik hebben en ik vond hem zo veel jaar later terug op You Tube. Luister naar de energieke dictie, de passie die er af spat, de levenslust, de zeggingskracht van gezongen psalmregels verveelvoudigd door de bijzondere akoestiek. Vijftien minuten en twaalf seconden mee wiegen op de cadans van deze muzikale perfectie. Niet om in te dommelen maar om klaar wakker te worden.
‘HOOR de woorden uit mijn mond’. Een kunstig lied van Asaf, archetype van de kerkzanger en componist van kerkliederen.
Alles is begonnen bij het gezongen woord!