‘Ave Maria’: zonder twijfel het bekendste gebed binnen de Rooms-Katholieke kerk sinds de vijfde eeuw van onze jaartelling. Bronnen over het gebruik van dit gebed stammen overigens pas uit de elfde eeuw. In een aantal korte artikelen wil ik graag ingaan op de muzikale invulling van het ‘Ave Maria’ en een aantal componisten uitlichten dat zich liet inspireren door de woorden van het gebed.
Sinds de tiende eeuw is de traditionele Maria-antifoon de basis geweest voor talloze polyfone werken en missen geweest. Antifoon betekent letterlijk ‘tegenstem’ (beurtzang) oftewel een vers dat gezongen wordt als inleiding of ter afsluiting van een psalm tijdens een mis of het getijdengebed.
In de periode van de Romantiek werd er door vele componisten een eigen persoonlijke muzikale interpretatie aan toegevoegd. De eerste was de Franse componist Charles Gounod. Of beter gezegd: Bach en Gounod. We kennen of herkennen het waarschijnlijk allemaal.
Even een prachtige woordeloze versie voordat ik u mee neem naar het intrigerende verhaal over het ontstaan ervan.
De ontstaansgeschiedenis
Hoe mooi het resultaat ook moge zijn: het bizarre feit is dat de compositie nooit is bedoeld als vrome ode aan de maagd Maria. Tijdens een avondje musiceren met een paar vrienden, improviseerde Gounod wat op het eerste deel van ‘Das Wohltemperierte Klavier’ van Bach. Zijn pianoleraar van het conservatorium was er ook bij, noteerde het en bracht het later uit. Pas twee jaar later, Gounod is inmiddels getrouwd met de dochter van zijn pianodocent (Anne Zimmermann), ontstaat een nieuwe versie met de tekst van Alphonse de Lamartine. “Le livre de la vie est le livre suprême/Qu’on ne peut ni fermer ni ouvrir à son choix”. Gounod droeg het op aan een jonge zangleerlinge van hem, Rosalie Jousset, en ja, dat viel bij de moeder van Rosalie niet echt in goede aarde. Het lied werd per kerende post terug gestuurd en moeder plakte er een nieuwe tekst onder. Welke tekst? De Latijnse woorden van het Ave Maria!
Gounod vond het zelf ‘een stukje van niks’ en moest met frisse tegenzin toezien dat het zijn meest uitgevoerde werk zou worden. Het werd een ‘wereldhit’, het meest gekozen lied bij uitvaarten en bruiloften. In 2017 was zijn versie van ‘Ave Maria’ het muzikale hoofdthema in de Zweedse film ‘The Square’, winnaar van de Gouden Palm. In 1951 is de bewerking van Gounod al te horen in de film ‘O Grande Caruso’.
Over Gounod
Charles Francois Gounod werd geboren in 1818 in Parijs. Zijn vader was kunstschilder, moeder was pianiste. Als jongeling droomde hij ervan om priester te worden. Na een studie aan het conservatorium te Parijs en een aanstelling als Maître de Chapelle en organist in de kerk van een Parijse kerk (Mission étrangères) studeerde hij twee jaar in een klooster van de Karmelieten. Gounod schreef zowel kerkmuzikale als wereldlijke werken. Hij overleed in 1893. Het feit dat hij een staatsbegrafenis kreeg, duidt er wel op dat hij al tijdens zijn leven geroemd en geëerd werd.
Het kiezen van een gezongen versie van Gounod’s Ave Maria was lastig. De meeste zijn erg ‘opera-achtig’ en dat vind ik niet passend voor een gebed. Ook kan ik me niet voorstellen dat dit de bedoeling is geweest van, ja, van wie eigenlijk? Mijn keuze is de uitvoering van Sarah Brightman omdat het spat zuiver en niet operatesque is. De achtergrondbeelden zijn afkomstig uit de film “The Call of Christmas”.