Voor dit artikel ben ik gevraagd om te vertellen wat mijn motivatie was om met ‘Groen geloven’ te beginnen. Zoals zo vaak is dat een combinatie van vele factoren geweest. Twee springen er echter uit: de bezorgdheid voor de schepping en de geringe aandacht daarvoor binnen de kerk.
Pijn, diep in mijn hart
Het doet me haast fysiek pijn als ik zie hoe we als mensheid met de Aarde omgaan. We vervuilen haar, we putten haar uit, kortom we maken haar kapot. Dit is natuurlijk reden genoeg voor bezorgdheid voor de toekomst van onze kinderen en klein kinderen. We zijn immers voor ons voortbestaan afhankelijk van alles wat de Aarde ons te bieden heeft. De arme en kwetsbare mensen in de gebieden die nu al getroffen worden door klimaatverandering zien hun middelen van bestaan al verdwijnen, door droogte, overstromingen of uitputting. Maar het is meer dan alleen bezorgdheid. Het is pijn. Pijn diep in mijn hart, omdat we iets kapot maken dat zo wonderbaarlijk mooi, maar ook zo kwetsbaar is. De Aarde is niet zomaar een planeet, nee zij maakt deel uit, net als wij, van de schepping. De schepping, een gave, een geschenk van God aan de mensen. Hij heeft de Aarde aan ons mensen toevertrouwd om haar te behoeden en te bewaren. Zelf ervaar ik een grote dankbaarheid dat ik deel mag zijn van die schepping, die zo groot en omvattend is dat het ons voorstellingsvermogen ver te boven gaat. De schepping, zo zichtbaar en tastbaar, maar tegelijkertijd een geheim.
De relatie met de aarde wordt in de kerk nauwelijks genoemd
Onze manier van leven getuigt echter niet van dankbaarheid, maar bedreigt de schepping. In de kerk wordt/werd hier echter nauwelijks aandacht aan geschonken. Daar gaat het immers vooral om de relatie tussen God en mensen en tussen mensen onderling. De relatie met de Aarde wordt meestal niet genoemd. Of anders gezegd, duurzaamheid, zorg voor natuur en milieu, werd niet als een thema voor de kerk gezien. Terwijl ik dacht dat ‘zorg dragen voor de schepping’ toch een integraal onderdeel is van het christelijk geloof. Dan kan de relatie met de Aarde toch niet ontbreken?! Daarom ben ik met ‘Groen geloven’ begonnen. Met mijn lezingen en workshops wil ik mensen inspireren tot nadenken over wat het geloof betekent voor hun levenshouding ten opzichte van de schepping. Hoe kun je daar in het dagelijks leven handen en voeten aan geven?
‘Groen geloven is duurzaam doen’
Mijn motto is: ‘Groen geloven is duurzaam doen.’ De kerk is sterk in sociale duurzaamheid bijvoorbeeld via de diaconie, zorg voor de armen en zorg voor elkaar. Maar ecologische duurzaamheid is daar niet los van te zien. Paus Johannes Paulus II gaf hier al blijk van. “De mens lijkt vaak geen andere betekenis van zijn natuurlijke omgeving waar te nemen dan die welke dient voor de doeleinden van gebruik en verbruik” (Encycliek Redemptor hominis, 1979) Hij riep al op tot een ecologische bekering, dat we rekening moeten houden met de natuur van ieder wezen en met het onderlinge verband in een geordend systeem. (Encycliek Sollicitudo rei socialis, 1987). Daar draait het uiteindelijk om. Om die onderlinge verbanden, relaties in de natuur, waar de mens deel van uit maakt. Dat is waar ecologie over gaat. In de natuur is alles met alles verbonden. Daarom doet het er toe wat je doet. Een kleine oorzaak kan immers een groot gevolg hebben, zoals de metafoor van de vlinder laat zien. Een vlinder die in Brazilië fladdert met haar vleugels kan een tornado in Texas veroorzaken.
Tien geboden voor het milieu
Paus Benedictus XVI heeft indertijd tien geboden voor het milieu het licht doen zien. Het zijn richtlijnen voor een levensstijl die recht doet aan deze verbondenheid van alle schepselen op Aarde met elkaar en met het water, de lucht en de bodem. Deze tien geboden zijn in kerkelijke kringen niet breed bekend. Dat zouden ze echter wel moeten zijn. Daarom gebruik ik ze als kapstok in mijn lezingen, omdat ze zowel verdieping (spiritualiteit) als inspiratie voor praktisch handelen bieden. Want uiteindelijk gaat het om de dagelijkse keuzes. Wat eten we vandaag? Vlees of geen vlees? Biologisch of toch maar niet. Haal ik de boodschappen op de fiets of met de auto. Doe ik de verwarming aan of een trui?
Niet iets vrijblijvends
De Encycliek Laudato Si’ van paus Franciscus brengt het thema duurzaamheid hopelijk in een stroomversnelling. In deze encycliek roept de paus iedereen die deze planeet bewoont op tot een ecologisch bekering; tot de zorg voor ons gemeenschappelijke huis. Hij zegt: Voor christenen “houdt dit in dat zij alle gevolgen van de ontmoeting met Jezus in hun relatie met de hen omringende wereld tot bloei laat komen. De roeping behoeders van Gods werk te zijn, praktisch handen en voeten te geven, vormt een wezenlijk onderdeel van een deugdzaam bestaan. Het is niet iets vrijblijvends en evenmin een secundair aspect van de christelijke ervaring” (LS 217). Met dit vers, maar ook met de hele encycliek die trouwens zeer de moeite waard is om te lezen, steekt de paus een hart onder de riem van alle mensen die zich met hart en ziel inzetten voor een ecologische bekering binnen en buiten de kerk. Dit wordt al zichtbaar in het oecumenische netwerk van Groene Kerken, die zich actief inzetten voor duurzaamheid binnen hun kerkgemeenschappen en gebouwen en dat ook uitdragen.
Een verhaal voor alle christenen en anders gelovigen
Groen geloven heeft niet speciaal een oecumenische doelstelling. Ik put mijn inspiratie voornamelijk uit de katholieke traditie, maar mijn verhaal is bedoeld voor alle christenen en anders gelovigen. Zorg voor de schepping overstijgt de grenzen van de verschillende christelijke stromingen. Ze nodigt uit tot een bewuste levensstijl, in de dubbele zin van het woord. Natuurlijk in de zin van bewust als duurzaam; leven niet ten koste van een ander of van de natuur. Een bewuste levensstijl is pure naastenliefde. En daarnaast in de zin van ‘leven met aandacht’. Je openstellen voor de verwondering van het leven, de natuur, het mysterie. Je bewust zijn van je omgeving en genieten van het fietstochtje naar de biologische boerderij om daar groente, fruit, vlees en zuivel te kopen en zo de seizoenen te ervaren.
De kunst van meer doen met minder: een spiraal van willen, doen en inspiratie
Met Groen geloven wil ik laten zien dat een bewuste levensstijl, met zorg voor de ecologie en het algemeen welzijn, het leven verrijkt en niet, waar zoveel mensen bang voor zijn, het leven verarmt. Het is de kunst van meer doen met minder. Het is een kwestie van levenshouding. Minder vlees eten kun je ervaren als minder vlees, maar ook als meer variatie van het menu doordat je ook eens wat anders eet. Mijn ervaring is dat je hierdoor in een spiraal omhoog terecht komt; een spiraal van willen, doen en inspiratie. Deze drie versterken elkaar. Daarbij is het wel van belang dat je je inspiratie blijft voeden. En de christelijk spiritualiteit kan dit. Want de christelijke spiritualiteit houdt een groei in soberheid voor en een vermogen om van weinig te genieten. Het is een terugkeer naar de eenvoud die het ons mogelijk maakt stil te staan bij en te genieten van de kleine dingen, te danken voor de mogelijkheden die het leven biedt, zonder ons te hechten aan wat wij hebben. Zij is in staat om diepe vreugde te kennen zonder door consumptie geobsedeerd te zijn (LS 222). Diepe vreugde, maar ook innerlijke vrede die leidt tot een diepgang van het leven (LS 225).
Kijk voor meer informatie op de website van Marjolein Tiemens-Hulscher
De verwijzingen ‘LS-[nummer]’ verwijzen naar paragrafen in de Encycliek Laudato Si’. Deze Encycliek is online te raadplegen op de site RKDocumenten.nl.