Enkele jaren geleden werd op initiatief van evangelische christenen in Nederland het manifest Wij kiezen voor eenheid gelanceerd. Het initiatief kreeg op persoonlijke titel de steun van drie kerkelijke leiders, dr. Arjan Plaisier (PKN), Peter Sleebos (VPE) en mgr. dr. Gerard de Korte (RK). Sinds 2009 werden er drie retraites gehouden met als doel de geloofsverbondenheid tussen christelijke leiders te versterken.
Op 6 oktober 2012 zal er een landelijke bijeenkomst plaatsvinden om deze geloofsverbondenheid tussen christenen breed uit te dragen. Op de retraite in Helvoirt in februari 2012 werd door ds. Arjan Plaisier gepleit voor de oprichting van een Nationaal Christelijk Forum naar het voorbeeld van het Global Christian Forum dat in 1998 werd opgericht.
‘We kunnen vandaag niet zonder elkaar christen zijn. Het gaat mij niet om de Protestantse Kerk in Nederland, maar om de Kerk van Christus. Er zijn geen principiële redenen meer voor kerkscheidingen’, aldus Arjan Plaisier, de scriba van de Protestantse Kerk in Nederland in zijn toespraak tot de deelnemers aan de retraite Wij kiezen voor eenheid. Volgens Plaisier is er een vernieuwing van oecumene nodig die niet op de eerste plaats steunt op structuren, maar op de ontmoeting van hart tot hart.
Open ruimte
Het pleidooi van Plaisier sluit aan bij het Global Christian Forum dat in 1998 op initiatief van de Wereldraad van Kerken werd opgericht om alle christelijke kerken en stromingen bij elkaar te brengen. Daarvoor lukte het niet om evangelicale en pinksterkerken bij de oecumenische beweging te betrekken. Maar in dit forum waaraan ook de Rooms-katholieke Kerk deelneemt, gebeurde dat wel. Het functioneert als een open ruimte waar christenen van diverse kerken en interkerkelijke organisaties, met elkaar geloofsgesprekken voeren. Het model van het Global Christian Forum vindt in Nederland navolging. Zo werd het met succes toegepast op de eerste landelijke bijeenkomst in Dordrecht van de Nationale Synode in 2010 die erop is gericht om alle protestantse geledingen in Nederland samen te brengen om na te denken over een nieuw en krachtig christelijk getuigenis in de Nederlandse samenleving. Zo ook in de retraites van Wijkiezen voor eenheid.
Oude en nieuwe oecumene
Het spreken over de vernieuwing van de oecumene heeft positieve kanten. Nieuwe partners in de oecumenische beweging zijn zeer welkom. De aandacht voor het geloofsgesprek en de ontmoeting van hart tot hart is voor iedereen heilzaam en kan pinksterchristenen en evangelische christenen helpen om hun koudwatervrees voor contacten met andere kerken te overwinnen.
Maar anderzijds is het overdreven om de oude en de nieuwe oecumene tegenover elkaar te plaatsen door een scherp onderscheid te benadrukken tussen een oecumene van het hart en een oecumene die zich richt op de zichtbare eenheid van de Kerk. De oecumenische beweging is begonnen met persoonlijke ontmoetingen en geloofsverbondenheid over kerkgrenzen heen. Het streven naar de zichtbare eenheid van de Kerk is ingebed in geloofsovertuigingen en meer dan een gesprek over structuren. In onze tijd wordt veel betekenis gehecht aan het persoonlijk doorleefde geloof. En het is mooi en bemoedigend om elkaar als broeders en zusters in Christus te ontmoeten. Maar het zou niet goed zijn als die twee dimensies van elkaar los gemaakt worden in twee parallelle sporen. Daarom is juist nu belangrijk om, hoe moeilijk en onwaarschijnlijk het misschien ook is, het herstel van de zichtbare eenheid van de Kerk als doel van het hele oecumenisch proces goed in het vizier te houden.
In klein comité zal verder nagedacht worden over de concrete vormgeving van een nog op te richten nationaal christelijk forum. Dat kan gevolgen hebben voor de configuratie van de oecumene in Nederland waarin de Raad van Kerken tot nu toe een toonaangevende en coördinerende rol speelde. Afhankelijk van de mate van betrokkenheid van orthodox-protestantse, evangelicale en pinksterkerken bij het Nationaal Christelijk Forum kan er in de Nederlandse oecumene een nieuw evenwicht ontstaan waarin andere accenten gezet worden. De Katholieke Vereniging voor Oecumene is bij deze ontwikkelingen betrokken, maar moet haar positie nog goeddeels bepalen.