‘De Pinksterkerken zijn een prikkelende en prikkende vraag aan de Katholieke Kerk’, zei Erik Borgman op het symposium “Doof de Geest niet uit!” dat op vrijdag 21 juni 2019 in de Sint-Rafaëlkerk in Utrecht-Overvecht werd gehouden. Het symposium, vrucht van samenwerking tussen de MissieNederland (MN), de Verenigde Pinkster -en Evangeliegemeenten (VPE), de Katholieke Charismatische Vernieuwing (KCV) en de Katholieke Vereniging voor Oecumene (KVO), trok ruim 90 deelnemers.
Katholieken en pinksterchristenen zijn in Nederland zijn al geruime tijd met elkaar in gesprek. Vanaf het einde van de vorige eeuw vinden er regelmatig informele ontmoetingen plaats tussen vertegenwoordigers van beide kerkgenootschappen. De aandacht ging onder andere uit naar de internationale dialogen die sinds 1972 tussen katholieken en pinksterchristenen worden gevoerd. Het rapport “Doof de Geest niet uit!” is het resultaat van de zesde dialoogronde en handelt over charisma’s in het leven en de zending van de Kerk.
Programma
De dag begon ’s ochtends met een dienst van gebed, lofprijzing en getuigenis. Kees Slijkerman (KCV) en Jan Wolsheimer (MN) gingen daarin voor. Daarna hielden prof. dr. Erik Borgman (Universiteit van Tilburg) en dr. Miranda Klaver (Vrije Universiteit) een algemene inleiding over de relatie tussen katholieken en pinksterchristenen. Na de lunch vonden er drie workshops plaats over de gave van profetie, de gave van genezing en de gave van onderscheiding. Aan het einde van de dag maakten br. Machiel Jonker (voorzitter VPE) en mgr. dr. Hans van de Hende (voorzitter van de Bisschoppenconferentie en referent voor oecumene) de balans op. Zij sloten de dag af met gebed om de gave van de heilige Geest.
In de beide inleidingen werd het grotere verband van de relaties tussen beide grote stromingen in het wereldchristendom aangegeven. Borgman opende heel verrassend met een korte reflectie op het werk van de orthodoxe theoloog John Zizioulas over de triniteit. Als in God zelf gemeenschap en andersheid tot het wezen van het zijn behoort, hoe zouden wij dan krampachtig kunnen vasthouden aan een idee van eenvormigheid? Wij leven door verschillen. Er zijn veel gaven, maar er is één Geest. We zouden moeten komen tot een uitwisseling van gaven, zoals paus Johannes Paulus II al bepleitte. In God mogen we één zijn, maar zelf blijven we onaf, onvolledig en verschillend.
Prikkelend en prikkend
Borgman werkte zijn gedachten verder uit aan de hand van twee speerpunten: de pinksterkerken zijn een prikkelende en prikkende correctie op een eenzijdig institutioneel (bureaucratisch, verambtelijkt) kerkmodel en de pinksterkerken logenstraffen de opvatting dat we leven in een van God afgesloten wereld.
Het Tweede Vaticaans Concilie, zo betoogde Borgman, heeft het belang van de H. Geest herontdekt. Ook de Katholieke Kerk leert in Lumen gentium dat het de Geest is die de Kerk opbouwt, maar de vraag is of de Geest in de Rooms-katholieke Kerk voldoende ruimte krijgt. Het mag wel iets spontaner en gedurfder. Tegenover de hedendaagse seculiere cultuur nemen de pinksterkerken een radicale positie in. Borgman verwees daarbij naar het werk van Charles Taylor die in zijn omvangrijke werk uiteenzet hoe het gekomen is dat niet-geloven de dominante optie in de Westerse cultuur is geworden. Het getuigenis van de pinksterkerken staat daar haaks op: God manifesteert zich ook in deze, seculiere wereld als een levende kracht. Maar wat Borgman betreft gebeurt dat op een te overweldigende wijze en met teveel emotie.
Uitwisseling van gaven
Miranda Klaver ging in haar verhaal in op drie punten: De betekenis van de dialoog tussen katholieken en pinsterchristenen; de positie van pinksterchristenen tussen protestanten en katholieken; en de dialoog over charisma’s in het leven en de zending van de Kerk.
In de pinksterkerken is er volgens Klaver weinig aandacht voor de dialoog met de Rooms-katholieke Kerk. Men is er nauwelijks mee bekend. Bij de officiële dialoog, die sinds 1972 gevoerd wordt, zijn voornamelijk leden uit de klassieke pinksterkerken betrokken. De wereldwijde pinksterbeweging is veel breder en zeer divers. Bij een groot deel van de pinksterbeweging ligt de dialoog met de Rooms-katholieke Kerk moeilijk. Tussen beide tradities bestaat een grote afstand ten gevolge van een verschil in kerkopvatting, wederzijdse scepsis en de verschillen in opleidingsniveau. Toch zijn er goede redenen om die dialoog te voeren. Eén daarvan is dat de pinksterkerken volgens Klaver weleens dichter bij de katholieke en orthodoxe traditie zouden kunnen staan dan bij de reformatorische traditie. In een dialoog ontstaat er ruimte om van elkaars traditie en ervaringen te leren. De gevoerde dialoog over de charisma’s in het leven en de zending van de Kerk is daar een bewijs van. Dat blijkt ook uit de keuze van de charisma’s waarover gesproken is. In de pinksterkerken gaat veel aandacht uit naar profetie en genezing. Op internet worden daarover veel cursussen aangeboden. Over het charisma van onderscheiding geen enkele. Dat in deze dialoog ook over het charisma van onderscheiding gesproken is, berust waarschijnlijk op de katholieke inbreng. Klaver beaamde dat er in de pinksterbeweging een sterk accent ligt op emotie en ervaring. Ze voegde daar aan toe dat wie God alleen ziet in bijzondere ervaringen, het risico loopt Hem niet te zien in het normale leven. Het paradoxale effect van de pinksterbeweging kan dan zijn, dat deze de secularisatie versterkt.
Balans
Aan het einde van het symposium maakten br. Machiel Jonker (VPE) en mgr. Hans van den Hende (RKK) de balans op van deze dag. Beiden waren positief over dit symposium dat een eerste stap is in de receptie van het dialoogdocument over de Charisma’s in het leven en de zending van de Kerk.
Br. Jonker onderstreepte dat er nog veel theologische doordenking nodig is binnen de verhoudingsgewijze jonge Pinkster- en charismatische beweging. Ook sprak hij de hoop uit dat iedere generatie opnieuw Pinksteren mag ontdekken en ervaren. Over de charisma’s in de Kerk is met dit document niet alles gezegd. Er zijn nog meer bedieningen waarover met elkaar gesproken zou moeten worden. In Pinksterkerken wordt nu veelvuldig gesproken over de hemelvaarts-gaven ofwel de vijfvoudige bediening (Ef. 4,11). Over de bediening van de genezing zei Jonker ‘dat we onderkennen dat genezing niet altijd plaatsvindt en dat tot deze bediening niet alleen het bovennatuurlijke, maar ook het omzien naar elkaar, het troost bieden, het geven van aandacht behoort’. Tenslotte merkte hij op dat in de pinkster- en charismatische kerken er gemakkelijk een celebrity cultuur ontstaat rondom bekende bedieningen. In het engels worden de termen ‘ministry’ en ‘minister’ gebezigd. Om deze cultuur te corrigeren stelt hij met een kwinkslag voor te gaan spreken van ‘mini-ster’ in plaats van ‘minister’. Het begrip ‘minister’ drukt dienstbaarheid uit en dan past mini-ster beter bij de inhoud. Binnen de RK leiderschapscultuur lijkt er meer bescheidenheid te zijn. Misschien een vrucht van eeuwenlange ervaring.
Mgr. Van den Hende zei dankbaar te zijn voor dit symposium. Het samen ontvangen van het document ‘Doof de Geest niet uit’ is belangrijk voor de verdere doorwerking ervan in de oecumenische dialoog. Dialoog is niet alleen instrument maar ook een vrucht van de Geest. Dat heeft paus Paulus VI in zijn encycliek Ecclesiam Suam (1964) al aangegeven. Graag moedig ik gelovigen aan te bidden: ‘Heer, welke gaven wilt U mij toevertrouwen om daarmee de gemeenschap te dienen?’ Hij zei geraakt te zijn door opmerkingen over het moeizame contact tussen gelovigen en ambtsdragers, die niet open zouden staan voor de geestesgaven die gelovigen ontvangen hebben. Hij gaf daarop als antwoord dat niet alleen bisschoppen, priesters en diakens, maar elke gedoopte gaven ontvangt van Gods Geest. Het is belangrijk de verschillende gaven te herkennen en te onderscheiden. Blijf daarom het gesprek met elkaar zoeken! Ten slotte noemde hij het feit dat half Nederland zich niet langer als gelovig beschouwt en daarom staan we voor een “grote oefening” in het leven en de zending van de Kerk. Geloof je dat Gods Geest ook vandaag in mensen werkzaam is, durf je in de wereld te getuigen van de Heer en zijn Evangelie? Een concreet vervolg op dit symposium van pinkstergelovigen, rooms-katholieken en andere christenen is dat we samen getuigen van het Evangelie.
Met het oude gezang veni sancte spiritus werd de dag afgesloten.
Andere artikelen over het symposium Doof de Geest niet uit
Jan Brouwers in het Goede Leven van het Friesch Dagblad “De heilige Geest verbindt in gesprekken”. U moet de volgende link eerst kopiëren en dan in de browser plakken, anders werkt het niet: www.hetgoedeleven.com/2019/06/25/de-heilige-geest-verbindt-in-gesprekken
Harmke Zonnebeld in het Nederlands Dagblad: “Wie God alleen in bijzondere ervaringen ziet, loopt het risico Hem niet te zien in het normale leven”
Teksten, foto’s en geluidsfragmenten zijn of komen beschikbaar op de website van de Katholieke Charismatische Vernieuwing: Klik Hier
De teksten van het symposium worden in het najaar gepubliceerd in het Tijdschrift Perspectief van de Katholieke Vereniging voor Oecumene
Afbeeldingen:
foto boven inzetje: fragment Glas in lood ‘Pinksteren’ in de Sint Rafaëlkerk (voorheen: H. Geestkerk)
foto’s van boven naar beneden:
prof. dr. Erik Borgman (foto: G. van Dartel)
dr. Miranda Klaver (foto: J. den Boer)
br. Machiel Jonker (foto: J. den Boer)
mgr. dr. H. van den Hende (foto: J. den Boer)