‘Een boek dat steekt zoals de cactussen op de omslag’, zo karaktiseerde voorzitter Jan Willem Stam van Sabeel het boek van de Palestijnse Anglicaanse priester en bevrijdingstheoloog Naim Ateek. ‘Het stelt de vraag hoe bevrijdend onze theologie is, en hoe bevrijd?’ Voor de presentatie van de bij Boekencentrum verschenen Nederlandse editie was de auteur enkele dagen in Nederland. Twee theologen en een rechtsgeleerde gaven een reactie.
Het Israëlisch-Palestijnse conflict is een in de kerken zeer gevoelige kwestie. Vooral binnen de Protestantse Kerk, die in haar kerkorde de onopgeefbare verbondenheid met Israël heeft verankerd, bestaan er uitgesproken posities die elkaar soms moeilijk verdragen. Het boek van Ateek is inderdaad een boek dat steekt. Vanuit zijn theologie verantwoordt hij het geweldloos verzet tegen de Israëlische bezetting van de Palestijnse gebieden. De sympathie en steun van christenen in het Westen voor het zionisme kunnen daarentegen rekenen op zijn theologische kritiek.
Sabeel
v. Naim Ateek is een irenisch mens. In de Bergkerk in Amersfoort is hij buitengewoon vriendelijk en dankbaar dat zijn boek nu ook in het Nederlands is vertaald en aan vertegenwoordigers van de Protestantse en de Rooms-katholieke Kerk wordt aangeboden. In 1990 richtte hij in Jerusalem Sabeel (de weg, de bron) op als een oecumenische beweging binnen de Palestijnse christelijke gemeenschap van het Heilige Land van Israël en Palestina. Sabeel is geen politieke organisatie en evenmin aangesloten bij een partij of denominatie. Een van de belangrijkste doelstelllingen is om te komen tot een Palestijnse bevrijdigingstheologie. Het boek Roep om verzoening is daarvan een vrucht.
Valkuil
Drie referenten waren bereid om hun visie op het boek te geven. De oud-katholieke hoogleraar Nieuwe Testament Peter-Ben Smit beperkte zich tot de weergave van het vroege christendom in het werk van Ateek. Hij betoogde dat we ons in onze tijd juist van het Jood-zijn van Jezus bewust geworden zijn. Ateek noemt Jezus in zijn boek een Palestijn. Ateek verwees naar Flavius Josephus en legde uit dat het begrip Palestijn hier als geografische aanduiding bedoeld wordt.
Prof. dr. Martin Brinkman, decaan van de Protestantse Theologische Faculteit van de VU bracht naast waardering voor het boek ook naar voren dat de theologie van Ateek langs de rand van de substitutietheologie scheert. Ateek trok zich dit punt van kritiek aan, en voegde daar aan toe dat hij niet van vervanging maar van vervulling spreekt.
Prof. dr. Paul de Waart ging in op het belang van het internationaal recht in het conflict. Onomwonden stelde hij dat in het Israëlische denken het internationale recht geen rol speelt. Zijns inziens is het van belang te onderkennen dat de Palestijnse staat inmiddels door 130 staten wordt erkend en dat het VN-lidmaatschap van Palestina een stap is naar een oplossing van het conflict.
Foto: v. Naim Ateek en Jan Willem Stam
Binnenkort publiceren we een uitvoerigere recensie van het boek van Naim Ateek op deze website