Een opmerkelijk feit: voor de eerste keer in 89 jaar was een rooms-katholiek spreker aanwezig op de jaarvergadering van de Vereniging Protestants Nederland. Dr. Ton van Eijk, oud-voorzitter van zowel de St. Willibrordvereniging als de Raad van Kerken in Nederland, ging op zaterdag 21 april jl. in debat over Eucharistie en Avondmaal met prof. dr. W. Verboom.
Hugenotenkruis, logo van de Vereniging Protestants Nederland
In zijn openingswoord stond voorzitter ds. L.J. Geluk, stil bij de grote veranderingen die zich sinds de oprichting van Protestants Nederland in 1923 hebben voltrokken. In die tijd bestonden er bij protestanten zorgen over de toenemende invloed van katholieken in de samenleving. De stichters van de vereniging vonden die opmars een bedreiging van Nederland als protestantse staat en voelden zich gedrongen om hier iets aan te doen. Door de secularisatie en de ontkerkelijking na de Tweede Wereldoorlog werd het christendom een minderheid in een materialistisch-humanistische cultuur. Het protestantisme en het katholicisme kwamen beide aan de zijlijn van de samenleving te staan. In de huidige tijd is het volgens ds. Geluk belangrijk dat katholieken en protetanten met elkaar nadenken over wat hen met elkaar verbindt. Hij noemde Philip Melanchton daarvoor een inspirerend voorbeeld.
Debat
Het gesprek tussen beide theologen spitste zich vooral toe op de actuele betekenis van de oude strijdvragen tussen Rome en de Reformatie. In het Reformatorisch Dagblad van 23 april jl. wordt de inhoudelijke discussie knap samengevat. Prof. Verboom vindt het gesprek met Rome heel belangrijk, maar is er anderzijds niet helemaal gerust op dat opvatting van de Eucharistie waartegen de Heidelbergse Katechismus zich keerde helemaal overwonnen is. Hij wees op de in 2011 verschenen Nederlandse uitgave van de jongerencatechismus Youcat waarin de formuleringen van Trente terug te vinden zijn. Verboom bepleitte een onderscheid tussen de Heidelbergse Catechismus als catechetisch leerboek en de als belijdenisgeschrift. Volgens hem behoort de term “vervloekte afgoderij” niet tot de leerinhoud van de catechese.
Presentia realis
Dr. Ton van Eijk gaf uitleg over het leerstuk van de transubstantiatie. De aanwezigheid van Christus in de gaven van brood en wijn is een geloofszaak. Die aanwezigheid komt tot stand door verandering. De leer van de transsubstantiatie is een verhelderingsmodel, een wijsgerig schema dat door het geloof in dienst is genomen. Van Eijk erkende dat katholieke theologen in het verleden de indruk hebben gewekt dat het eenmalige kruisoffer van Crhistus werd herhaald. Hij stelde dat het misoffer geen herhaling is van het kruisoffer van Christus, maar een sacramentele tegenwoordigstelling.
Foto: Prof. dr. W. Verboom en Dr. A.H.C. van Eijk, Jan van Reenen (RD)