Afgelopen zaterdag 17 juni was er weer de jaarlijkse Ontmoetingsdag van het OEK – Overleg Episcopale Kerken in het conferentiecentrum ‘De Driehoek’ te Utrecht. Thema was dit jaar «Gemeenschap van christenen in Nederland. ‘Wat kan de bijdrage zijn van de Oriëntaalse en Orthodoxe Kerken?’»
Het Overleg Episcopale Kerken is een platform waarbij christenen van kerken met een episcopale structuur (bisschoppen aan het hoofd) zoals Syrisch-orthodoxen, Eritrees-orthodoxen, Grieks-orthodoxen, Russisch-orthodoxen, Kopten, anglicanen en oud-katholieken elkaar ontmoeten en met elkaar overleg plegen over allerlei zaken, zoals hun plaats in onze samenleving en binnen het Nederlandse kerkelijke landschap. Harald Münch, pastoor van de oud-katholieke parochie van IJmuiden, dagvoorzitter en mede-organisator van de dag (samen met mevrouw Marina van der Waag, secretaris van het OEK) vermeldde aan het begin van de ontmoeting dat het alweer zo ongeveer de 14e bijeenkomst was.
Opening
Na het welkom met koffie, thee en frisdrank op deze zomerse junidag, om 10.30 uur, verrichtte ruim na elven mgr Joris Vercammen, aartsbisschop van Utrecht van de Oud-katholieke Kerk van Nederland, de opening van de dag met een pericoop uit het Johannesevangelie …’ dat zij allen één mogen zijn […] opdat de wereld gelove…’ , gevolgd door enige inleidende woorden over eenheid en gemeenschap.
Theologische reflectie op Gemeenschap
Aboena-dayroyo Antonios Saliba, priestermonnik van de Syrisch-orthodoxe Kerk en pastoor van de Moeder Godskerk in Amsterdam, beet hierna het spits af met een lezing namens Mor Polycarpus, Syrisch-orthodoxe aartsbisschop van Nederland. Hierin werd, in een theologische reflectie op het thema, het begrip ‘gemeenschap’ – tussen God en mens, tussen de mensen onderling, in de Kerk – verankerd in de goddelijke eenheid van Vader, Zoon en Geest vanaf alle eeuwigheid – een eenheid die zich vanaf den beginne ook in de schepping manifesteerde. Binnen de Kerk, bij uitstek te kenschetsen als gemeenschap, is niet hiërarchie maar, bijvoorbeeld bij het ambt, dienstbaarheid het leidende princiep. “Op de ladder van de hiërarchie moet je afdalen naar de laagste regionen om hen daar naar de hogere regionen te voeren.”
Praktische reflectie op het thema
Na deze theologische reflectie over gemeenschap, ging mevrouw Stire Kaya in op de spanning tussen individu en gemeenschap binnen haar Syrische-orthodoxe gemeenschap in de ontmoeting met de westerse samenleving van Nederland. Ze ging ook in op de positieve rol die geloof daarbij heeft: zowel in het thuisland (Turkije, Syrië) als hier te lande isgeloof hét verbindende element bij uitstek, zij het daar én hier met totaal andere accenten. Haar boeiende verhaal, dat veel respons opriep, was een meer praktische reflectie op het thema ‘gemeenschap’.
Meditatieve beschouwing bij Gemeenschap
Na de middagpauze met een goed verzorgde lunch hield aartsbisschop Vercammen een meditatieve voordracht over het thema ‘gemeenschap’. Hij ging daar met name uit van de Triniteit-icoon van Andrej Rubljov. Overweldigd door het geweld van zijn dagen: Rusland onder de gruwelen van de Mongolenstorm, zou de monnik Rubljov een gelofte van zwijgen hebben afgelegd. Zijn Drie-eenheidsicoon was zijn beeldende wijze van communiceren, de icoon als protest tegen de oorlog, “geschilderd opdat zijn broeders niet bang zouden zijn voor de haat van de wereld waarin zij leefden”. God die gemeenschap is, nodigt uit tot gemeenschap. De kelk op de tafel tussen de drie goddelijke Personen op de icoon is die van de eucharistie; de icoon met zijn openheid vóór de tafel in het midden nodigt de mens uit om in de gemeenschap van Vader, Zoon en Geest te treden en deel uit te maken van Gods gemeenschap. Dat gebeurt in de eucharistie.
De Eritrees-orthodoxe Kerk. Vluchtelingenwerk in Calais
Hierna waren er nog twee lezingen. Vader Zerisenay Salomo, priester van de Eritrees-orthodoxe Tewahedo Kerk ooit als vluchteling naar Nederland gekomen en nu pastoor van Alkmaar en geestelijk hoofd van de Eritrees-orthodoxe parochies in Nederland, leidde het gehoor in in zijn kerk: haar geschiedenis, maar ook haar rol binnen de Eritrese vluchtelingengemeenschap. Deze rol is naast godsdienstig, ook sociaal en psychologisch.
Broeder Johannes, monnik van de oud-katholieke Gemeenschap De Goede Herder, vertelde als laatste spreker over zijn werk in de jungle van Calais, eerst met Soedanezen, Iraniërs en Afghanen – moslims – en tegenwoordig vooral met Eritrese en Ethiopische vluchtelingen, meest christenen. Over de omstandigheden van de vluchtelingen, over de plaats van de kerk daar, over het Franse overheidsbeleid van ‘zero migranten’ in Calais… Eritrese jongeren ontvluchten vooral de draconische dienstplicht in hun land en hopen vanwege de gemakkelijkere Engelse taal en de reeds in Groot-Brittannië aanwezige familie de oversteek naar Engeland te maken.
Een vraag vanuit het publiek aan broeder Johannes of hij iets meegekregen had over waar je in Nederland wel over hoort: de lange arm van het Eritrese bewind, de van vluchtelingen geëiste belasting waarover je ook hoort, de veronderstelde rol van de Eritrese kerk bij hand- en spandiensten voor het regime…, riep vooral een erg defensief antwoord op van de eveneens aanwezige voorzitter van de Eritrees-orthodoxe gemeenschap. Een heel betoog volgde met als kern: ‘De media maken ons zwart, kom met bewijzen!’ Priester Zerisenay Salomo reageerde in gelijke – ontkennende -bewoordingen.
Afsluitende vespers
De bijeenkomst eindigde met een mooie vespers rond kwart voor vier in de belendende oud-katholieke Sinte-Gertrudiskathedraal. De dienst werd voorgegaan door mgr Joris Vercammen en priester Harald Münch. Schriftlezing, gebeden en liederen hadden betrekking op het thema ‘Gemeenschap’. Al biddend werd een boeiende dag van ontmoeting afgesloten.
Foto’s:
– Enkele Oriëntaals-orthodoxe deelnemers.
– Mgr Joris Vercammen verricht de opening van de dag.
– Mevr Stire Kaya van de Syrisch-orthodoxe gemeenschap.
– Juist ook tijdens de pauzes ontmoet men elkaar.
– Ds Jaap van Slageren, die veel contacten heeft met Oriëntaals-orthodoxen en een boek over hen schreef, leidt priester Zerisenay Salomo in.