Zondag 19 november jl. brengen 21 mensen: protestanten, orthodoxen en katholieken, een bezoek aan de Orthodoxe kerk aan de Springweg te Utrecht, die ressorteert onder het Oecumenisch Patriarchaat van Constantinopel. Men is duidelijk onder de indruk van de mooie dienst en de biddende atmosfeer.
Het bezoek wordt georganiseerd vanuit het Bēt Drāshā-Oosters christelijk Leerhuis te ’s-Hertogenbosch en vindt plaats onder leiding van Aline Verbaas en Leo van Leijsen.
Leerhuisdeelnemer Joost IJsselmuiden is erbij aanwezig, samen met zijn vrouw Hanna, dochter Lila (tevens Leerhuisdeelneemster) en kleinzoon Teddy. Hij doet kort verslag van het bijwonen van de Goddelijke Liturgie (eucharistie) en het gesprek nadien.
Iconen
“We zijn te gast bij de Grieks-orthodoxe parochie ‘Boodschap aan de Moeder Gods’ (De Aankondiging), in hartje Utrecht.
Bij binnenkomst zijn we meteen onder de indruk van de prachtige fresco’s (muurschilderingen) en de prachtige iconostase, ’n wand samengesteld uit iconen. De altaarruimte wordt door deze iconostase a.h.w. afgeschermd voor de blikken van de gewone gelovigen. De altaarruimte, het ‘allerheiligste’, mag enkel door de priester, diaken en altaardienaar worden betreden. (In de westerse kerk kent de iconostase z’n pendant in de communiebank, ’t doksaal en ’t koorhek).
Vóór de iconostase branden acht iconenlampen. Aan de zijkanten tegen de muren staan koorstoelen, met hoge leuningen waarop je ook kunt leunen als je staat.
Mooie zang
“Er wordt voortdurend heel mooi, warm, meditatief gezongen door ’n paar zangers rechts voor in de kerk. Ook ’t Evangelie wordt gezongen, eerst in ’t Grieks en vervolgens in ’t Nederlands. Over rijkdom en dwaasheid gaat ’t Evangelie (uit ’t twaalfde hoofdstuk van Lucas). Onmiddellijk na ’t gezongen Evangelie volgt de preek (alleen in ’t Grieks).
Volle kerk
“Terwijl de liturgie al bezig is, komen nog steeds gelovigen de kerk binnen. Aardige, vriendelijke, warme mensen: oudere Grieken die ooit als gastarbeider naar Nederland kwamen, hun kinderen en kleinkinderen (de tweede en derde generatie), enkele Syrische vluchtelingen, ’n Russische vrouw, veel jonge kinderen. Bijna te klein is de kerk voor al deze mensen. Voor veel gelovigen is er geen zitplaats, alleen een staanplaats achter in de kerk. Ook de gelovigen die wél ’n zitplaats hebben, blijven (uit eerbied) zoveel mogelijk staan.
Bij binnenkomst in de kerk kussen de gelovigen de iconen, een Evangelieboek en andere heilige voorwerpen (waaronder ’n kruis?), en steken ze ’n kaars op.
Enkele momenten in de dienst
“Net vóór het eucharistisch gebed wappert de priester met ’n opengevouwen doek, een zogeheten ‘velum’, boven de kelk en de broodschaal. Dat heeft in later tijd een symbolische uitleg gekregen, zal de priester desgevraagd in ons nagesprek zeggen, maar was oorspronkelijk gewoon bedoeld om de vliegen van ’t brood en de wijn te verjagen; het heeft op zich geen theologische betekenis van belang.
De Communie vindt plaats onder twee gedaanten: de priester geeft de gelovigen ’n lepeltje met ’n mengsel van brood en wijn uit de kelk. Ook kleine kinderen, die gedoopt zijn, gaan in de armen van hun moeder of vader ter Communie. De Goddelijke Liturgie duurt ongeveer anderhalf uur. Aan ’t eind krijgen alle aanwezigen ’n stukje gezegend brood – niet de Communie – en ’n zakje met zoete broodjes. Dat laatste ter gedachtenis van een overledene.
Jonge koorleider
“Na afloop van de liturgie raken sommigen van ons rechts voor in de kerk in gesprek met de jonge proto-psaltis, d.w.z. cantor ofwel koorleider. Hij is in Griekenland geboren en getogen. Z’n vader in Griekenland is ook cantor-koorleider. De jonge cantor heeft in Griekenland Byzantijnse muziek gestudeerd. In Nederland heeft hij klassieke muziek en bestuurskunde gestudeerd. Hij vertelt aan ons boeiend over de Byzantijnse muziek.
Doordeweekse koorrepetities krijgt hij niet georganiseerd, doordat bijna alle gelovigen met de auto naar de kerk komen, en parkeren in de binnenstad peperduur is.
In ’n ruimte bij de ingang van de kerk wordt inmiddels koffie aangeboden.
Gesprek
“In Café Springhaver, iets verderop aan de Utrechtse Springweg, praten we na met de jonge priester, pater (vader) Alexandros Pitsikakis, en z’n vrouw, presvytera Maria. Het gesprek gaat in ’t Engels, want de priester en z’n vrouw wonen pas ’n paar maanden in Nederland en kennen nog maar een mondje Nederlands. Wij stellen met name vragen over het verloop van de dienst. Vader Alexandros en zijn vrouw leggen uit wat een en ander betekent. Ze vertellen ook dat de gelovigen ons bezoek zeer waardeerden.”
Bēt Drāshā is een oecumenisch Leerhuis binnen een samenwerkingsverband van de Protestantse Kerk van
’s-Hertogenbosch (PKN) en de Katholieke Vereniging voor Oecumene.
Foto’s (P. v.d. Waal & L. van Leijsen):
– Een volle Orthodoxe kerk te Utrecht. “Bijna te klein is de kerk voor al deze mensen.”
– De iconostase (iconenwand) met de lampen voor de iconen.
– Vader Alexandros Pitsikakis spreekt zijn gelovigen toe.
– Na de dienst: omringd door de bezoekers van het Leerhuis zingt de koorleider (met partituur in de hand) een stuk uit de liturgie voor als voorbeeld.
– Aline Verbaas van het Bēt Drāshā-team overhandigt aan vader Alexandros als teken van dank voor de genoten gastvrijheid een kaars met daarop een afbeelding van de ‘Zoete Moeder van Den Bosch’. Op de foto links van hem zijn echtgenote, presvytera Maria.