Perspectief 2021-56: Geestelijk leiderschap

Voorwoord van hoofdredacteur drs. Geert van Dartel.

Annemarie Foppen MA MSc zoomt in op het geestelijk leiderschap van aartsbisschop Glazemaker vanuit een godsdienstpsychologisch perspectief. Ze maakt daarbij onderscheid tussen een klassiek, een contextueel en een identiteitsperspectief. Aan de hand van deze drie perspectieven schetst Foppen het profiel van Glazemakers leiderschap: stabiel, uit op dialoog en verbinding, geduldig, democratisch, gericht op versterking van oud-katholieke groepsidentiteit.

Prof. dr. Karim Schelkens stelt in zijn reactie op de bijdrage van Annemarie Foppen dat een godsdienstpsychologische benadering van Glazemakers kerkelijk leidersschap boeiende inzichten oplevert, maar kernkwaliteiten van het kerkelijk leiderschap zoals spiritualiteit en sacramentaliteit buiten beschouwing laat. Schelkens ziet wat de aandacht voor spiritualiteit en sacramentaliteit betreft een grote verwantschap tussen aartsbisschop Glazemaker en kardinaal Willebrands.

Ds. Eleonora Hof gaat in op de rol die aartsbisschop Glazemaker in het proces van verandering en vernieuwing gespeeld heeft. Daarbij waren drie punten van bijzonder belang: een open omgang met de traditie, het vieren van de liturgie en de verhouding tot de basis. Volgens Hof is het proces van verandering hiermee niet afgerond. De vragen rondom klimaat, racisme, gender vragen om een vorm van existentieel leiderschap dat interne verhoudingen op scherp kan zetten.

Rooms-katholiek bisschop mgr. dr. Gerard de Korte beschrijft in zijn historische bijdrage de grote veranderingen waar de Rooms-Katholieke Kerk in de 20e eeuw doorheen is gegaan. Dankzij het Concilie ontstond er ruimte voor nieuwe verhouding tot de Oud-Katholieke Kerk. Respect en vriendschap tekenden de verhouding tussen de aartsbisschoppen van Utrecht. Na de jaren zestig gingen de wegen van de Oud-Katholieke Kerk en de Rooms-Katholieke Kerk uiteen. De Oud-Katholieke Kerk koos voor vernieuwing en verandering, de Rooms-Katholieke Kerk voor behoud van het overgeleverde erfgoed.

Prof. dr. Peter-Ben Smit tracht in een terugblik op de bijdragen aan het symposium door te dringen tot de kern van het visionair leiderschap van aartsbisschop Glazemaker. Daarbij gaat het niet zozeer om het ontwikkelen van een profetische visie of rol, maar om de wijze waarop hij zijn ambt van bisschop beleefde en belichaamde. Het hoort volgens Smit nadrukkelijk bij de episcopale verantwoordelijkheid om processen van besluitvorming toe te laten, te coördineren en tot een slot te laten komen dat de kerk zowel vernieuwt als bijeenhoudt.

Em. prof. dr. J.Y.H.A. (Jan) Jacobs recenseert Jacobs de biografie van Lydia Janssen. Op basis van eigen onderzoek vult hij enkele details aan over de eerste contacten tussen Glazemaker en Willebrands die al dateren van 1960. 

Em. prof. dr. J.Y.H.A. (Jan) Jacobs over de publicatie van de biografie van Karim Schelkens over kardinaal Willebrands die eveneens in 2020 verscheen. In dit artikel wordt de biografie over kardinaal Willebrands gespiegeld tegen de achtergrond van de eerder verschenen biografieën over kardinaal De Jong, kardinaal Alfrink en kardinaal Simonis.