In zijn vermaarde Belijdenissen schetst Augustinus (354-430) een ideaalbeeld van zijn moeder Monnica (331-397). Augustinus begon tien jaar na het overlijden van zijn moeder met het schrijven zijn autobiografie, die hij in het jaar 401 voltooide. De tijd doet veel met herinneringen, zeker als het om een geliefde en dierbare persoon gaat. Deze autobiografie wil bovendien meer zijn dan een levensbeschrijving. Augustinus vertelt hierin hoe hij tot geloof kwam, hoe hij God leerde kennen. Daarin speelde zijn moeder een hele belangrijke rol.
Monnica
Met haar boek Spiritueel moederschap, twee vrouwen in het leven van Augustinus, dat eind vorig jaar bij Berne Media verscheen, zoemt Dr. Kitty Bouwman in op Monnica en op de vrouw (haar naam wordt in Belijdenissen niet onthuld) met wie Augustinus van 371 tot 385 samenleefde en die hem een zoon, Adeodatus (door God gegeven) schonk. Veruit de meeste aandacht gaat uit naar Monnica, die haar zoon weliswaar niet kan vasthouden, hem zijn eigen (dwaal)weg moet laten gaan, die hem echter in 385 achterna reist naar Milaan, waar hij uiteindelijk mede onder invloed van bisschop Ambrosius tot bekering kwam en zich in 387 liet dopen. Maar Monnica is in dat hele proces voortdurend aanwezig en in het retroperspectief van de Belijdenissen een groot voorbeeld voor Augustinus, die na bekering en doop tot hetzelfde mystieke schouwen van God komt als zijn moeder. In Ostia kort voor het overlijden van Monnica, die daar ook begraven zal worden, overkomt Augustinus een ervaring van inwoning van God in zijn hart.
Geliefde
De twee vrouwen in het leven van Augustinus, worden in dit boek niet tegen elkaar uitgespeeld. Dat het voor de geliefde van Augustinus een hard gelag moet zijn geweest, lijkt me duidelijk door de wijze waarop de scheiding tussen beiden zich heeft voltrokken. Het was omwille van het hoge ambt van gouverneur van de provincie, waarvoor hij in de race was, dat hij de relatie met zijn geliefde moest verbreken. Volgens de Romeinse wetgeving was aan de hoogste klasse noch een concubinaat noch een huwelijk met een vrouw uit een lagere maatschappelijke stand toegestaan. Opmerkelijk is dat zijn geliefde zich hierin schikt, voor het celibaat kiest en als onbestorven weduwe terugkeert naar Noord-Afrika om haar diensten aan te bieden aan de lokale katholieke gemeenschap daar. Daarin is ze voor Augustinus een geestelijk voorbeeld. Maar er is nog meer te zeggen over haar spiritueel moederschap. In zijn Belijdenissen schrijft Augustinus dat God al vanaf zijn zuigelingentijd op hem betrokken was. Kitty Bouwman voert in dit boek teksten en argumenten aan, dat deze prille ervaringen die Augustinus aan zijn moeder en de voedsters toeschrijft, gebaseerd zijn op het getuigenis van zijn geliefde, die zijn zoon zoogde. Adeodatus (geboren in 372) bleef na de scheiding van zijn ouders bij Augustinus en was getuige van de bekering van zijn vader. Samen met zijn vader werd hij in 387 tijdens de Paasnacht gedoopt door bisschop Ambrosius van Milaan. Hij overleed twee jaar later op 17-jarige leeftijd. Terwijl Augustinus in zijn Belijdenissen uitvoerig ingaat op het sterven van zijn moeder, laat hij het sterven van zijn zoon bijna onaangeroerd.
Ter bemoediging
Met dit boek breekt Dr. Kitty Bouwman een lans voor het spiritueel moederschap waarmee zij sinds de jaren tachtig als begeleider doopleerlingen zelf ervaring heeft opgedaan. Het geloof aan een ander geven, lukt niet. Maar je kunt wel het verlangen bij de ander voeden om tot geloof te komen door b.v. samen een tekst uit de Heilige Schrift te lezen en/of een geloofsgesprek te voeren. En vooral door onder alle omstandigheden met liefde naast de ander te blijven staan en deze niet op te geven. Daardoor ontstaat ruimte waarin het kan gebeuren dat iemand tot geloof komt. ‘Het initiatief ligt bij God’, schrijft Bouwman terecht.
Dat het in onze tijd moeilijk en alles behalve vanzelfsprekend is, dat het geloof van de ene op de andere generatie wordt doorgegeven, is een ervaring die veel ouders met elkaar delen en die pijn doet. Dit boek over spiritueel moederschap is troost en bemoediging voor eenieder die de geloofsweg van anderen is toegedaan.