Mejicanos is een volkse voorstad van San Salvador. Enkele jaren geleden werd ik uitgenodigd om de draad van de pastorale begeleiding van enkele gemeenschappen terug op te nemen. Mensen die ons (mijn echtgenote en ik) kenden van de kerkelijke basisgemeenschappen in de jaren 78 – 83, riepen ons op: jij was toen priester bij ons, ga opnieuw mee op stap met onze gemeenschappen; we voelen ons alleen en verlaten door de (Rooms katholieke) kerk.
Drie gemeenschappen, geïntegreerd in een Oecumenische beweging van kerkelijke basisgemeenschappen, komen om de 14 dagen samen “in een of ander huis” en maandelijks vinden ze elkaar in de viering van de eucharistie. Het gaat om een christelijke ruimte waarin mensen met wortels of vertakkingen in verschillende kerkervaringen met elkaar delen, elkaar bemoedigen en sterken, samen bidden en vieren. Enkele families zijn lid van de lutheraanse kerk. Anderen nemen meer of minder deel aan de activiteiten van de lokale rooms katholieke parochie. Weer anderen gaan naar de eucharistie op zondagmorgen in de crypte van de kathedraal rondom het graf van Mgr Romero. Sommigen hebben geen banden meer met traditionele kerkelijke instellingen. Tegelijkertijd mogen we ervaren hoe we kerkelijk gedragen worden door vertegenwoordigers van zowel de Anglicaanse Kerk van El Salvador als door de aartsbisschop van de Oud Katholieke Kerk in Nederland. Als Oecumenische beweging van kerkelijke basisgemeenschappen zijn we verbonden met andere netwerken van basisgemeenschappen in de nationale articulatie. De meeste van deze gemeenschappen hebben slechts een heel magere of helemaal geen band meer met lokale rooms katholieke parochies, ook al zijn ze daaruit ontstaan.
Bezoek uit Nederland
Joris Vercammen op bezoek in ZacamilHet pastorale bezoek van de Oud – katholieke aartsbisschop van Utrecht, Joris Vercammen (samen met zijn echtgenote, Hilde) , in 2013, was een bijzondere bevestiging van onze (oecumenisch) kerkelijke weg. Ontstaan vanuit een persoonlijke vriendschapsband met Joris, groeide die uit tot een pastorale en kerkelijke erkenning van de dynamiek van basisgemeenschappen in El Salvador en van mijn eigen roeping als priester. Tijdens hun bezoek hier vierden we samen eucharistie en waren ze getuigen van onze groepen zoekend op de weg van het Evangelie. Via hem ontstond ook een verbondenheid met de anglicaanse kerk van El Salvador. Deze kerk nodigt ons op bepaalde momenten uit om te delen in de eucharistie. In 2013 vierden we de paaseucharistie samen met een anglicaanse gemeenschap. De nog niet gewijde maar al gekozen nieuwe bisschop van de anglicaanse kerk, David Alvarado, vierde de eucharistie samen met ons in de maand november van vorig jaar. De basisgemeenschap “Oscar Arnulfo Romero” (van een ander zonaal netwerk van gemeenschappen) nodigde dit jaar de anglicaanse bisschop uit om voor te gaan in de eucharistie van hun patroonsfeest: de verjaardag van de moord op Mgr Romero. Samen met hem mocht ik voorgaan in de viering.
Arme christenen verstaan elkaar ook al groeiden we uit verschillende kerkelijke denominaties en zijn ze op verschillende manieren geworteld in verschillende christelijke tradities. Dit wederzijds verstaan is ook een concrete weg om bepaalde dogmatische “vooroordelen” tegenover elkaar weg te werken. In het verleden (en nu nog?) werden ons zo gezegd dat “onze kerk” de enige, echte, authentieke kerk van Jezus is. Maar zijn we niet allemaal geroepen om samen te groeien naar die ware Kerk (met hoofdletter)? Het is een gemeenschappelijke opdracht. Gezien we veel meer aan de rand van het rooms katholieke instituut leven (of misschien zelfs aan de andere kant van die rand), zijn we dankbaar voor de openheid en (ook eucharistische) gastvrijheid van de anglicaanse, lutheraanse en Oud Katholieke kerken.
Ten slotte in El Salvador is het duidelijk dat het gebeuren “Mgr Romero”, zijn persoon, zijn woord, zijn daden, zijn actuele erfenis, zijn blijvende oproep, een nieuwe oecumenische as geworden is tussen verschillende kerken. De uitdrukking “romerista” vinden we nu terug in verschillende kerken. Priesters, pastores, gelovigen van diverse kerkgemeenschappen vinden elkaar en herontdekken de weg van het Evangelie, via Mgr Romero. De pastor van de Emmanuel Baptistenkerk van San Salvador verstaat zijn dienstwerk in een Romeroperspectief. Wat betekent het anglicaanse priester te zijn en te geloven in San Romero van Amerika? Verschillende kerken werken samen oa in een zorg voor de migranten, in het maandblad “Meevoelen met het volk”, in de strijd tegen de Vrijhandelsakkoorden en vóór de erkenning van het recht op voedsel en water, in de strijd tegen de openmijnen,…. En telkens is Mgr Romero de figuur die ook vandaag nog oproept om samen te getuigen van het Evangelie, om profetisch op te komen voor de armen. Mgr Romero was aartsbisschop van San Salvador van begin 1977 tot aan zijn brutale dood op 24 maart 1980. Dat is ondertussen meer dan 35 jaren geleden.
Kerken dankbaar omwille van Romero
35e verjaardag van Mgr. RomeroNaar aanleiding van de 35 ste verjaardag van de marteldood van Mgr Romero en van de aankondiging van de zaligverklaring op 23 mei 2015, hebben verschillende kerken samen uitdrukking gegeven aan hun diepe dankbaarheid. Werkelijk in Mgr Romero kwam God zelf door El Salvador.
Op 7 maart, op initiatief van CEIPES (Oecumenische coördinatie van de kerk van de armen in El Salvador) hielden we met vertegenwoordigers van enkele christelijke kerken een gebedsviering in de anglicaanse St Jan Evangelistkerk in San Salvador. De viering werd voorgegaan door de nieuwe bisschop van de Anglicaanse kerk, David Alvarado. Samen met Medardo Gomez, bisschop van de Lutheraanse Kerk, met pastor Miguel Thomas Castro van de Emmanuel Baptistenkerk en de rooms katholieke priester Luis Salazar, werd er getuigenis afgelegd over wat die aankondiging van de zaligverklaring nu betekent voor onze kerken. Het werd een oecumenische uitdrukking van onze diepe dankbaarheid omwille van Mgr Romero. Drie keer heilig, zei bisschop Medardo: Heilig verklaard door God, zoals wij dat verstaan in de protestantse kerken – het salvadoraanse volk heeft Romero al lang heilig verklaard – nu ook officieel door de Rooms-katholieke Kerk als zalig, heilig erkend. Bisschop David herinnerde nog dat de Anglicaanse kerk Romero al in 2000 vermeldde als een van de grote christelijke getuigen van de XXste eeuw. Ikzelf mocht de samengekomen gemeenschap herinneren aan de oecumenische zorg van Mgr. Romero. Christus is groter dan het (Rooms katholieke) kerkelijk instituut. We hebben veel meer gemeenschappelijk dan wat ons verdeeld. In een persoonlijke brief aan een evangelische vriend schreef Mgr. Romero: “ laat ons zijn boodschap actualiseren in het historisch moment van de volkeren, en laat ons als gedoopten beslissen trouw te strijden voor de bouw van een wereld van liefde, rechtvaardigheid en vrede” (21/11/78)
Op 21 maart, tijdens de zondagdienst in de Emmanuel Baptistenkerk in San Salvador had pastor Miguel Thomas me uitgenodigd om te getuigen over Mgr. Romero als “man van God”. Er waren ook verschillende mensen uit onze kerkelijke basisgemeenschappen aanwezig. Ook een delegatie uit de lokale Rooms-katholieke parochie. Een schoonzus van Mgr. Romero bracht met enkele familieleden ook de historische figuur van Romero dichterbij. We zongen de bekende Romero-liederen en getuigden over onze roeping, hoe we weggeroepen worden om te getuigen van Gods aanwezigheid in de geschiedenis. In mijn verhaal mocht ik het volgende zeggen: “In die tijd, op stap met Mgr Romero, had ik nooit gedacht dat hij heilig was. Ik kende hem als een herder die heel bezorgd was om zijn volk dat veel leed te dragen had. Ik kende Mgr. Romero als een herder die de schreeuw van de vervolgden hoorde, hij luisterde naar de familieleden van slachtoffers van de repressie, van de verdwijningen, van de moorden, van de martelingen… Hij weende samen met eenvoudige mensen die hem opzochten in het aartsbisdom. Bij noodsituaties zoals de militaire reactie tegen volksprotest of bij bezettingen van kerkgebouwen om het geweld aan te klagen, voelde Mgr. Romero veel angst, maar hij was altijd nabij om een minder bloedige oplossing te vinden. Hij wist dat de herder bij het lijden van zijn volk moest zijn. De keren dat ik Mgr. Romero van nabij mocht ontmoeten, zoals bijvoorbeeld toen we naar de landelijke zones van Los Llanitos gingen, ervoer ik hem als de goede herder die ruikt naar schapen (om het te zeggen met woorden van Paus Franciscus), eenvoudig, zonder vrees om arme mensen te omhelzen en om zich te laten omhelzen door arme en bezwete mensen.” Mgr. Romero was “man van God” omdat hij zo radicaal menselijk nabij was!!!
Op 24 maart – de 35ste verjaardag van het martelaarschap van Mgr. Romero – , om 7 uur ’s morgens, in de kapel waar Romero vermoord werd, was er een eucharistieviering voorgegaan door drie rooms-katholieke bisschoppen (Raúl Vera van Mexico was de hoofdcelebrant, en twee Braziliaanse bisschoppen), samen met de anglicaanse bisschop (David Alvarado), enkele anglicaanse priesters, en een flinke groep rooms-katholieke priesters. De officiële normen werden doorbroken: Op de plaats waar Romero vermoord werd, concelebreerden rooms-katholieke en anglicaanse bisschoppen en priesters. De kapel was natuurlijk te klein. Mgr Raúl Vera gaf een profetisch getuigenis ook verwijzend naar de verschrikkelijke situatie van de Mexicaanse bevolking. Daarna volgde een processie, een optocht richting kathedraal, naar de crypte waar het graf van Romero staat.
Graag vermeld ik deze drie vieringen en gebedsmomenten omdat ze uitdrukkingen zijn van een oecumenische verantwoordelijkheid tegenover Mgr Romero. Natuurlijk is Romero “van de armen”. Alleen daar, bij de armen, kunnen en mogen de kerken zich vandaag de dag voeden aan de evangelische inspiratie, aan het bevrijdend woord van God, moedig en helder uitgedrukt door Mgr. Romero. De verschillende christelijke kerken staan samen voor de opdracht “de profeet en martelaar” Mgr. Romero als evangelisch noodzakelijke gids kenbaar te maken. In El Salvador (in Latijns Amerika, in deze wereld) is het vandaag onmogelijk trouw christen te zijn zonder rekening te houden met de actualisatie van het Evangelie zoals Mgr Romero het heeft voorgedaan. Hoe belangrijk deze (en de nog komende) vieringen ook zijn, het fundamentele is te spreken en te handelen zoals Romero het vandaag zou gedaan hebben. Dat is pas echt trouw zijn, aan Romero, aan Jezus, aan de armen.